Marka hükümsüzlüğü, tescil edilmiş bir markanın hukuken geçersiz sayılması ve markaya bağlı tüm hakların sona erdirilmesi anlamına gelir. Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) 5. ve 6. maddeleri, belirli koşullar altında markaların hükümsüzlüğüne karar verilebileceğini düzenler. Bu davalar, markadan zarar gören kişiler, Cumhuriyet savcıları veya ilgili kamu kurumları tarafından açılabilir.
Marka Nedir ve Neden Tescil Edilir?
Marka, bir işletmenin ürün veya hizmetlerini diğerlerinden ayırt etmesini sağlayan isim, logo, simge veya şekil gibi unsurlardan oluşur. Markaların yasal koruma altına alınması için tescil edilmesi gerekmektedir.
- Tescilli markalar 10 yıllık süreyle korunur ve süre sonunda yenilenerek süresiz olarak korunabilir.
- Tescilsiz markalar, yalnızca Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabet hükümleri kapsamında korunabilir.
Ancak bazı durumlarda hatalı ya da haksız şekilde tescil edilmiş markaların iptal edilmesi gerekebilir. İşte bu noktada marka hükümsüzlüğü davası devreye girer.
Marka Hükümsüzlüğü Neden Talep Edilir?
Markanın tescili sırasında veya sonrasında mevzuata aykırı bir durum tespit edilirse, hükümsüzlük talep edilebilir. Bu gerekçeler mutlak ret sebepleri ve nispi ret sebepleri olarak ikiye ayrılır.
1. Mutlak Ret Sebepleri (SMK 5. Madde)
Mutlak ret sebepleri, ilgili markanın baştan itibaren tescil edilemeyeceğini gösteren durumlardır. Buna rağmen yanlışlıkla veya usulsüz şekilde tescil edilen markalar, mahkeme kararıyla hükümsüz kılınabilir.
Bu kapsamda, hükümsüzlük sebebi olabilecek durumlar şunlardır:
- Ayırt edici özelliği olmayan işaretler (örneğin, “Elma” adının bir meyve markası olarak tescillenmesi).
- Tanımlayıcı işaretler (örneğin, “Organik Çay” ifadesinin doğrudan bir çay markası olarak tescil edilmesi).
- Halka yanıltıcı işaretler (örneğin, bir ürünün menşei konusunda yanlış bilgi vermesi).
- Dini semboller veya genel ahlaka aykırı ifadeler içeren markalar.
- Devlete, ulusal sembollere veya tarihi-kültürel değerlere zarar verebilecek markalar.
Eğer bu tür bir marka tescil edildiyse, ilgili kişiler hükümsüzlük davası açarak markanın geçersiz sayılmasını talep edebilir.
2. Nispi Ret Sebepleri (SMK 6. Madde)
Nispi ret sebepleri, tescilli bir markanın başka bir marka sahibinin haklarını ihlal etmesi durumunda ortaya çıkar. Bu sebepler, yalnızca ilgili kişiler tarafından mahkemeye taşınabilir.
Nispi ret sebepleri şunlardır:
- Önceden tescilli veya başvurusu yapılmış bir markayla aynı ya da ayırt edilemeyecek kadar benzer olması.
- Önceden ticari kullanım hakkı olan bir işletmenin marka haklarını ihlal etmesi.
- Uluslararası anlaşmalara göre tanınmış markalara benzer veya aynı olması.
- Kötü niyetli başvurular (örneğin, bir kişi başka bir firmanın popüler markasını kendi adına tescil ettirmek istemesi).
Bu durumlarda marka sahipleri mahkemeye başvurarak ilgili markanın hükümsüzlüğünü talep edebilir.
Marka Hükümsüzlüğü Davası Nasıl Açılır?
Marka hükümsüzlüğü davası, tescilli bir markanın mutlak veya nispi ret sebeplerine dayanarak geçersiz kılınmasını amaçlar.
Kimler Hükümsüzlük Davası Açabilir?
- Marka nedeniyle zarara uğrayan kişiler veya işletmeler.
- Cumhuriyet savcıları.
- İlgili kamu kurum ve kuruluşları.
Eğer tescilli bir marka birden fazla sınıfta yer alıyorsa, yalnızca belirli sınıflar için hükümsüzlük talep edilebilir. Yani marka tamamen değil, yalnızca belirli ürün veya hizmet grupları için geçersiz hale getirilebilir.
Marka Hükümsüzlüğü Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Marka hükümsüzlüğü davalarında:
- Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri görevlidir.
- Eğer bu mahkemeler yoksa, Asliye Hukuk Mahkemeleri yetkilidir.
- Eğer dava Türk Patent ve Marka Kurumu’nun kararına karşı açılıyorsa, yetkili mahkeme Ankara Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’dir.
Hükümsüzlük Davasında İspat Yükümlülüğü
Davayı açan kişi, hükümsüzlük sebeplerini ispat etmekle yükümlüdür.
- Eğer mutlak ret sebepleri iddia ediliyorsa, mahkeme resen inceleme yapabilir.
- Nispi ret sebeplerinde ise davacı, hükümsüzlük talebini kanıtlamak zorundadır.
- Davalı taraf, markanın son 5 yıldır aktif olarak kullanıldığını ispat ederse, hükümsüzlük talebi reddedilebilir.
Marka Hükümsüzlüğü Davası İçin Zamanaşımı Var mı?
- Mutlak ret sebeplerine dayalı hükümsüzlük davaları için herhangi bir zaman aşımı süresi yoktur.
- Nispi ret sebeplerine dayalı davalarda ise marka sahibi, hükümsüzlük kapsamındaki markanın kullanıldığını 5 yıl boyunca fark edip itiraz etmezse, dava açma hakkını kaybeder.
Marka Hükümsüzlüğü Kararının Sonuçları
Mahkeme, markanın hükümsüz olduğuna karar verirse:
- Marka, tescil tarihinden itibaren geçersiz hale gelir.
- Geçmişe dönük olarak tüm haklar ortadan kalkar.
- Herkese karşı bağlayıcı bir karar olur ve sicilden silinir.
Ancak, eğer marka daha önce ticari anlaşmalara konu olmuşsa veya lisans verilmişse, bu durum marka sahibinin ağır kusuru olup olmadığına bağlı olarak değişebilir.
Sonuç
Marka hükümsüzlüğü davası, hatalı veya haksız şekilde tescil edilen markaların iptali için önemli bir hukuki yoldur. Marka sahipleri veya menfaati zarar gören kişiler, ilgili mevzuata aykırılık durumunda bu davayı açarak markanın iptal edilmesini talep edebilir.
Marka ile ilgili haklarınızı korumak ve süreci doğru yönetmek için fikri mülkiyet hukuku konusunda uzman bir avukattan destek almanız önerilir.
Diğer yazılarımız:
Bayilik Sözleşmesi Nedir? Nasıl Hazırlanır?
E-Ticaret Sözleşmeleri: E-Ticaret Sitelerinde Bulunması Gereken Hukuki Metinler
Zorunlu Arabuluculuk Nedir? Nasıl İşler?
KVKK Aydınlatma Metni Nedir? Nasıl Hazırlanır?
Hukuki Danışmanlık Hizmeti: Nedir, Nasıl Alınır ve Neden Önemlidir?