Destekten yoksun kalma tazminatı, bir kişinin haksız fiil (örneğin trafik kazası veya iş kazası) sonucu ölmesiyle, onun maddi desteğinden mahrum kalan kişilerin uğradığı zararı karşılamak amacıyla ödenen bir tazminat türüdür. Türk Borçlar Kanunu’nun 53. maddesinde, “ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar” şeklinde tanımlanır. Bu tazminat, ölenin sağlığında maddi olarak destek olduğu veya gelecekte destek olacağı kişiler için öngörülmüştür. Amaç, ölümle birlikte kesilen ekonomik desteğin oluşturduğu zararın bir nebze olsun telafi edilmesidir.
Kimler Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Talep Edebilir?
- Aile Bireyleri: Eş, çocuklar, anne-baba gibi yasal olarak bakmakla yükümlü olunan kişiler.
- Fiilen Destek Sağlanan Kişiler: Örneğin, burs verdiği bir öğrenci, kirasını ödediği bir tanıdığı veya sevgilisi.
- Diğer Bakımdan Muhtaç Yakınlar: Ölenin hayatını kaybetmesinden önce düzenli maddi destekte bulunduğu tüm kişiler.
Destekten yoksun kalma tazminatının temel koşulu, ölen ile tazminat talep eden kişi arasında sürekli ve düzenli bir mali desteğin var olmasıdır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hangi Hallerde İstenebilir?
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda yer alan haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde, aşağıdaki unsurların varlığı hâlinde destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir:
- Hukuka Aykırı Bir Fiil: Ölüm, kanuna aykırı (kusurlu) bir davranış sonucu gerçekleşmiş olmalıdır.
- Zararın Meydana Gelmesi: Ölenin maddi desteğinden mahrum kalma durumu söz konusu olmalıdır.
- Nedensellik Bağı (İlliyet Bağı): Ölüm ile bu zararın oluşması arasında doğrudan bir bağlantı bulunmalıdır.
- Kusur: Haksız fiili işleyenin kusurlu olması gerekir.
- Düzenli Destek İlişkisi: Ölen ile destekten yoksun kalan arasında fiili veya yasal bir destek ilişkisi bulunmalıdır.
Özellikle trafik kazaları, iş kazaları veya diğer haksız fiiller sonucu ölüm meydana geldiğinde, ölenin desteğinden mahrum kalan yakınları bu tazminatı isteyebilir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Başvuru Süreci
1. Sigorta Şirketine Başvuru
Ölüm bir trafik kazasından kaynaklanıyorsa, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. maddesi uyarınca kaza yapan aracın sigorta şirketine başvuruda bulunmak zorunludur. Ayrıca iş kazalarında, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) veya özel iş kazası sigortası varsa ilgili kuruma başvuru yapılması söz konusu olabilir.
2. Dava Açılması
Sigorta veya ilgili kurumlarla anlaşma sağlanamadığı ya da istenen miktar ödenmediği takdirde, sorumluluğu bulunan taraflara karşı yetkili ve görevli mahkemede dava açılabilir. Dava için genellikle şu belgeler temin edilmelidir:
- Ölüm Belgesi: Vefat edenin ölüm belgesi veya defin ruhsatı.
- Kimlik ve İkametgâh: Davacının kimlik bilgileri ve adres bilgisi.
- Destek İlişkisinin Kanıtları: Banka dekontları, maaş bordroları, düzenli ödeme kayıtları, tanık beyanları vb.
Davalı konumunda, haksız fiili gerçekleştiren kişiler ve zorunlu hâllerde onların sigorta şirketleri bulunabilir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
1. Aktif ve Pasif Dönem Ayrımı
Yargıtay uygulamasında, kazanç sahibi ölen kişinin 60 yaşına kadar olan süre “aktif çalışma dönemi”, 60 yaşından sonraki süre “pasif dönem” olarak kabul edilir. Aktif dönemde, ölenin fiili kazancı (belgelenebildiği ölçüde maaş, gelir vb.) esas alınır. Pasif dönemde ise genellikle asgari ücret veya emekli aylığı gibi veriler dikkate alınmaktadır.
2. Bakiye Ömür Tespiti: TRH 2010 Yaşam Tablosu
Eskiden Fransa merkezli PMF cetvelleri kullanılıyorken, güncel Yargıtay içtihatlarına göre TRH 2010 (Ulusal Mortalite Tablosu) esas alınmaktadır. Böylece hem ölenin hem destekten yoksun kalanların muhtemel yaşam süreleri belirlenir.
3. Payların Belirlenmesi ve İndirim Nedenleri
- Desteğin Kusuru (Mütefarik Kusur): Eğer ölenin de kazanın meydana gelmesinde kusuru varsa tazminat miktarı bu oranda azalır.
- Hatır Taşıması: Taşıma ilişkisi bir iyilik (hatır) kapsamında gerçekleşmişse, belirli bir oranda indirim yapılabilir.
- Çocuk Yetiştirme Giderleri: Anne-babanın, reşit olmayan çocuk için yaptığı zorunlu bakım masrafları bir indirim sebebi olarak dikkate alınabilir. Yargıtay kararlarına göre bu oran genellikle %5 olarak belirlenir.
4. Manevi Tazminat
Ölenin yakınları, çekilen acı, üzüntü ve psikolojik zararın karşılanması amacıyla manevi tazminat da talep edebilirler. Mahkeme, olayın özelliklerine, ölen ile davacı arasındaki ilişkiye ve kusur durumlarına bakarak uygun bir meblağa hükmeder.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Davası Hangi Mahkemede Açılır?
- Genel Yetkili Mahkeme: Asliye hukuk mahkemesidir. Ancak,
- İş Kazası Nedeniyle Oluşan Ölümlerde: İş mahkemesi görevlidir.
- Zorunlu Sigorta Şirketinin Taraf Olduğu Davalarda: Asliye ticaret mahkemesi görevlidir. (Kasko sigortası, kimi durumlarda tüketici işlemi sayılabileceğinden tüketici mahkemesi de gündeme gelebilir.)
Aynı zamanda, haksız fiil davalarında davacı, davalının ikametgâhı, fiilin işlendiği yer veya şirketin merkezinin bulunduğu yer gibi birden fazla yetkili mahkeme arasından seçim yapabilir.
Faiz Türü ve Başlangıç Zamanı
Destekten yoksun kalma tazminatına, haksız fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren yasal faiz uygulanır. Bu, genellikle kazanın veya olayın meydana geldiği tarihtir.
Zamanaşımı Süresi
- Genel Zamanaşımı: Ölenin yakınlarının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde dava açılması gerekir.
- Mutlak Zamanaşımı: Her hâlükârda, olay tarihinden (ölüm tarihinden) itibaren 10 yıl içinde dava açılmadığı takdirde talep zamanaşımına uğrar.
- Ceza Zamanaşımı Durumu: Olay aynı zamanda bir suç teşkil ediyorsa, ceza zamanaşımı süresi daha uzunsa bu süre tazminat talebi için de geçerli olur.
Sonuç
Destekten yoksun kalma tazminatı, haksız fiil sonucu ölen kişinin desteğinden mahrum kalanların maddi zararlarını gidermek için düzenlenmiştir. Hem maddi hem manevi tazminat isteyebilme hakkı, ölenle aralarındaki fiili veya yasal destek ilişkisinden doğar. Tazminat hesabında ölenin aktif-pasif çalışma dönemi, bakiye ömür, kusur oranları ve indirim nedenleri gibi birçok faktör dikkate alınır. Dava sürecinde ise sigorta başvurusu, mahkeme seçimi ve zamanaşımı süreleri büyük önem taşır. Bu sebeple, destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunacak kişilerin süreci hukuki danışmanlık alarak yürütmesi önerilir.
Diğer yazılarımız:
Doktor Hatası (Malpraktis) Nedeniyle Tazminat Davası
Ölümlü Trafik Kazası Tazminat Davası: Haklar, Süreç ve Tazminat Hesaplama
Yaralamalı Trafik Kazası Tazminat Davası: Haklar, Süreç ve Tazminat Hesaplama