Ticari ilişkilerde, alacaklıların alacaklarını güvence altına almak için başvurduğu en etkili yöntemlerden biri rehin teminatıdır. Hem taşınır hem de taşınmaz mallar üzerinde tesis edilen rehinler, borçlunun yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde alacaklının zararını telafi etmesine imkân tanır. Ancak, rehin işlemlerinin hukuka uygun yapılmaması durumunda hem teminat geçersiz sayılabilir hem de ciddi hukuki riskler doğabilir.
Bu yazımızda, ticari rehin işlemlerinin ne olduğu, taşınır ve taşınmaz rehinin farkları, kayıt süreçleri ve dikkat edilmesi gereken hukuki riskleri detaylı şekilde ele alıyoruz.
Ticari Rehin Nedir?
Rehin, bir borcun teminatı olarak taşınır veya taşınmaz bir malın, alacaklı lehine güvence altına alınmasıdır. Ticari rehin ise ticaret hukukuna tabi alacak ilişkilerinde kullanılan ve tarafları genellikle tacir olan teminat türüdür.
Türleri:
- Taşınır rehni (örneğin araç, makine, stok)
- Taşınmaz rehni (örneğin arsa, bina, fabrika)
1. Taşınır Rehni ve Tescil Süreci
📌 Hukuki Dayanak:
Taşınır Rehni Kanunu (6750 sayılı Kanun)
✅ Özellikler:
- Taraflar arasında rehin sözleşmesi yapılır
- TARES (Taşınır Rehin Sicili) üzerinden tescil gerekir
- Rehin konusu taşınır, borçlu mülkiyetinde kalabilir
- Ürün, ham madde, araç, elektronik cihaz gibi mallar rehin edilebilir
⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Tescilsiz taşınır rehni üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz
- Rehin süresi ve kapsamı açıkça belirlenmelidir
- Malın mülkiyeti borçluya ait olmalıdır
2. Taşınmaz Rehni (İpotek)
📌 Hukuki Dayanak:
Türk Medeni Kanunu m. 881 – 897
✅ Özellikler:
- Tapulu taşınmazlar üzerinde tesis edilir
- Tapu müdürlüğünde resmî senetle ipotek işlemi yapılır
- Anapara ipoteği veya üst sınır ipoteği olabilir
- Genellikle uzun vadeli kredilerde kullanılır
⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Rehin tesis edilen taşınmaz üzerinde başkaca ipotekler olup olmadığı kontrol edilmelidir (ipotek sırası)
- Tapu kayıtlarının doğruluğu mutlaka incelenmelidir
- Aile konutu olan taşınmazlarda eş rızası alınmalıdır
Ticari Rehinlerde Hukuki Riskler
1. Geçersiz Sözleşme Riski
Rehin sözleşmesinin yazılı olmaması veya zorunlu unsurları içermemesi halinde rehin geçersiz sayılabilir.
2. Tescil Eksikliği
Taşınır rehni için TARES kaydının yapılmaması veya taşınmaz için tapu tescilinin yapılmaması, rehnin üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmamasına neden olur.
3. Çifte Rehin ve Öncelik Sırası
Aynı mal üzerinde birden fazla rehin tesis edilmişse, önceki tarihli rehin alacaklısı önceliklidir. Yeni alacaklı teminat alamayabilir.
4. Aile Konutu Üzerinde Bilgilendirme Eksikliği
Aile konutu statüsündeki taşınmazlara, eşin yazılı izni olmadan ipotek konulması, ipoteğin iptaline yol açabilir.
5. Malın Gerçek Mülkiyeti Araştırılmadan Rehin Tesisi
Borçluya ait olmayan bir malın teminat gösterilmesi durumunda, rehin hakkı hiç doğmamış sayılır.
Uyuşmazlıklarda Alacaklının Hakları
- Alacak vadesinde ödenmezse, rehin paraya çevrilerek borcun tahsili sağlanır
- İcra takibi veya doğrudan paraya çevirme davası açılabilir
- Taşınırda teslimli rehin varsa, mal zilyetlik yoluyla koruma altına alınır
- Taşınmazda ipotekli satışla tahsil süreci yürütülür
Rehin Sözleşmesinde Olması Gereken Temel Unsurlar
✅ Tarafların kimlik ve iletişim bilgileri
✅ Rehne konu malın açık tanımı ve seri numarası
✅ Borç miktarı ve ödeme tarihi
✅ Rehin süresi
✅ Rehin hakkının nasıl sona ereceği
✅ Tescil bilgileri ve sicil numarası
Sonuç
Ticari rehin işlemleri, borç-alacak ilişkilerinin en güvenilir teminat yollarından biridir. Ancak hukuki hatalar, alacaklıyı korumasız bırakabilir veya işlemi geçersiz hale getirebilir. Bu nedenle gerek taşınır gerek taşınmaz rehin sözleşmeleri hazırlanırken her aşama hukuki denetime tabi tutulmalı, tescil süreçleri titizlikle takip edilmelidir.
Unutmayın: Bir rehin sadece imza değil, aynı zamanda kayıtla güvence altına alınır. Doğru hazırlanmış bir rehin sözleşmesi, yalnızca borcun değil; ticari itibarın da teminatıdır.
Diğer yazılarımız:
İflas Erteleme Nedir? Başvuru Şartları ve Süreç Adımları (2025)
Ticaret Siciline Kayıt Zorunluluğu Nedir? Şartlar, Belgeler ve Dilekçe Örneği (2025)
Limited Şirketlerde Pay Devri Nasıl Yapılır? Adım Adım Süreç ve Vergi Yükümlülükleri (2025)
Anonim Şirketlerde Genel Kurul Çağrısı Nasıl Yapılır? Süreler, Usuller ve Örnek Dilekçe (2025)
Bakırköy Ticaret Hukuku Avukatı: Şirket İşlemleri ve Alacak Takibi (2025)
Bireysel Konkordato Nedir? Başvuru Süreci ve Şartları (2025)
Fikri Mülkiyet Devri ve Lisans Sözleşmesi: Hazırlık, Şartlar ve Örnek (2025)
Haksız Rekabet Nedir? Marka ve Patent İhlallerine Karşı Hukuki Adımlar (2025)
Küçükçekmece Ticaret Hukuku Avukatı: Şirket Kuruluşu ve Alacak Takibi (2025)
İflas İlanı Nedir? Alacaklıların Hakları ve Tasfiye Süreci (2025)
Anonim ve Limited Şirketlerde Kar Payı Dağıtımı: Usuller, Protokol ve Vergisel Yükümlülükler