Ticari sözleşmelerde satıcının en temel yükümlülüğü, alıcıya mal veya hizmeti sözleşmede belirlenen niteliklere uygun şekilde teslim etmektir. Ancak bazı durumlarda, satıcının borcunu tam olarak yerine getirememesi veya ayıplı mal teslim etmesi söz konusu olabilir. Böyle bir durumda, alıcının yasal haklarını kullanabilmesi için belirli süreler içinde satıcıya durumu bildirmesi gerekmektedir. Bu bildirim sürecine ayıp ihbarı denir. Peki, ticari sözleşmelerde ayıp kavramı nedir ve ayıp ihbarı nasıl yapılmalıdır? İşte detaylar…
Ayıp İhbarı Nedir?
Ayıp ihbarı, alıcının malda bir kusur (ayıp) tespit ettiğinde, satıcıya bunu belirli yasal süreler içinde bildirmesi işlemidir. Bu ihbar, alıcının seçimlik haklarını kullanabilmesi için zorunludur. Ancak ihbar süresi, ayıbın açık veya gizli olmasına göre değişkenlik göstermektedir.
Açık Ayıp Halinde İhbar Süresi
Eğer malın teslimi sırasında herhangi bir inceleme yapılmadan bile fark edilebilecek bir kusur söz konusuysa, açık ayıp olarak değerlendirilir. Açık ayıp durumunda, Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 23. maddesi gereğince alıcının 2 gün içinde satıcıya durumu bildirmesi zorunludur.
Ayrıca, malın teslim alındığı tarihten itibaren alıcı 8 gün içinde detaylı bir inceleme yapmalı ve herhangi bir ayıp tespit edilirse bu süre içinde satıcıya ihbar edilmelidir. Eğer bu süre içinde ayıp ihbar edilmezse, alıcı haklarını kaybedebilir.
Gizli Ayıp Halinde İhbar Süresi
Bazı durumlarda ayıp, malın teslimi sırasında fark edilemez ve kullanım sürecinde ortaya çıkar. Bu tür ayıplar gizli ayıp olarak adlandırılır. Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 223. maddesine göre, gizli ayıp fark edildiği anda, alıcı derhal satıcıya bildirimde bulunmalıdır. Burada “derhal” ifadesi, yargı kararlarına göre makul bir süre içinde yapılması gereken bildirim olarak değerlendirilir.
Eğer gizli ayıp, satıcının ağır kusuru nedeniyle meydana gelmişse, TTK 225. maddeye göre satıcı, süresinde bildirim yapılmadığını öne sürerek sorumluluktan kurtulamaz.
Ayıplı Mal İhbarı İçin Zamanaşımı Süresi
Türk Ticaret Kanunu, ayıp ihbarı için belirli bir zamanaşımı süresi öngörmemiştir. Ancak Türk Borçlar Kanunu’nun 231. maddesi gereğince alıcı, malın tesliminden itibaren 2 yıl içinde ayıp ihbarında bulunabilir.
Ancak burada önemli bir nokta bulunmaktadır: Eğer satıcı, malın ayıplı olduğunu bilerek veya ağır kusurlu şekilde alıcıya teslim etmişse, 2 yıllık zamanaşımı süresi işlemez ve alıcı her zaman hak talep edebilir.
Ayıp İhbarının Usulü Nasıl Olmalıdır?
Türk hukukunda, ayıp ihbarının şekline ilişkin kesin bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak TTK 18. madde kapsamında, tacirler arasındaki ihtarlar ve ihbarların noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta (KEP) ile yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Yargıtay kararları ise ayıp ihbarının yazılı yapılmasını tavsiye etmektedir. Dolayısıyla, ispat açısından alıcının yazılı olarak ve mümkünse noter veya KEP gibi resmi yollarla ayıp ihbarını yapması önerilmektedir.
Ayıplı Mal Sebebiyle Sözleşmeden Dönme Hakkı
Alıcı, ayıplı mal ile karşılaştığında Türk Borçlar Kanunu’nun 227. maddesi kapsamında aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:
- Sözleşmeden Dönme: Alıcı, satılanı iade ederek ödediği bedelin faiziyle birlikte geri verilmesini talep edebilir.
- Bedel İndirim Talebi: Malı elinde tutarak ayıp oranında bedelde indirim isteyebilir.
- Ücretsiz Onarım: Satıcıdan, masrafları kendisine ait olmak üzere ayıplı malın onarılmasını isteyebilir.
- Değişim Talebi: İmkân varsa, ayıplı malın hatasız bir ürünle değiştirilmesini talep edebilir.
Sözleşmeden Dönme ve Hukuki Süreç
Eğer alıcı sözleşmeden dönme hakkını kullanmak isterse, bunu TTK 18. maddesinde belirtilen usullerle satıcıya bildirmelidir. Bu durumda, satıcı ödeme bedelini ve faizini geri vermekle yükümlüdür. Ayrıca, satıcıya karşı açılacak davada yargılama giderleri ve malın ayıplı olmasından doğan zararlar da talep edilebilir.
Sonuç ve Özet
- Açık ayıplar için 2 gün içinde ihbar edilmelidir.
- Gizli ayıplar ortaya çıktığında derhal ihbar edilmelidir.
- Ayıp ihbarı için 2 yıllık zamanaşımı süresi bulunmaktadır.
- Satıcı ağır kusurlu ise zamanaşımı işlemez ve her zaman sorumlu tutulabilir.
- Ayıp ihbarı yazılı ve ispat edilebilir şekilde yapılmalıdır.
- Alıcı, ayıplı mal nedeniyle sözleşmeden dönebilir, bedel indirimi talep edebilir, onarım veya değişim isteyebilir.
Ticari sözleşmelerde ayıp ve ayıp ihbarı konularında daha fazla bilgi almak ve hukuki destek almak için sözleşme avukatı ile görüşerek haklarınızı koruma altına alabilirsiniz.
Diğer yazılarımız:
Sözleşmelerde Cezai Şart Düzenlenmesi ve Uygulanması
Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi Nedir ve Nasıl Yapılır?
E-Ticaret Sözleşmeleri: E-Ticaret Sitelerinde Bulunması Gereken Hukuki Metinler
Zorunlu Arabuluculuk Nedir? Nasıl İşler?
Marka Hükümsüzlüğü Davası Nedir? Nasıl Açılır?
KVKK Aydınlatma Metni Nedir? Nasıl Hazırlanır?