İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların iş hayatında karşılaşabileceği iş kazaları, meslek hastalıkları gibi risklerden korunmasını sağlayan bir sistemdir. Çalışanların güvenli ve sağlıklı koşullarda çalışmasını hedeflerken, olası kazalar sonucunda haklarını güvence altına almayı amaçlar.
İşverenlerin, işçilerin sağlığını ve güvenliğini sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu durum yalnızca işverenin değil, kamu otoritelerinin ve çalışanların da sorumluluğu altındadır. İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları yalnızca özel hukuk kapsamında değil, aynı zamanda kamu hukuku düzenlemeleri ile de güvence altına alınmıştır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Çalışmalarının Temel Amaçları
1. Çalışan Güvenliğini Sağlamak
İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel amacı, çalışanları iş kazalarına ve meslek hastalıklarına karşı korumaktır. Fiziksel ve ruhsal bütünlüklerinin korunması önceliklidir.
2. Üretim Güvenliğini Sağlamak
İş yerinde güvenlik önlemlerinin alınması, üretim sürecinin kesintisiz devam etmesini sağlar. İş kazalarından kaynaklanan üretim kayıplarını önleyerek ekonomik verimliliği artırır.
3. İşletme Güvenliğini Sağlamak
Alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemleri, patlama, yangın, makine arızaları gibi işletmeyi tehlikeye atabilecek durumları engeller. Güvensiz ve sağlıksız çalışma ortamları bertaraf edilerek, iş yerinin genel güvenliği sağlanır.
İş sağlığı ve güvenliği, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının minimum seviyeye indirilmesini amaçlayan bir sistemdir. İnsanların, işe başlamadan önceki sağlık durumlarını çalışma hayatı boyunca koruyabilmelerini sağlamaya yönelik önlemleri kapsar.
İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamındaki Yükümlülükleri
1. Önlem Alma ve Denetim Mekanizması Oluşturma
İşverenler, iş kazalarını önlemek adına her türlü tedbiri almakla yükümlüdür. Bu kapsamda:
- Çalışanları bilgilendirmek ve eğitimler vermek,
- İş ekipmanlarının güvenliğini sağlamak,
- Sağlık ve güvenlik önlemlerini güncel tutmak,
- Tehlike arz eden bölgelerde çalışanların güvenliğini sağlamak zorundadır.
2. İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu Kurma
İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği kurullarını oluşturmak ve gerekli organizasyonu sağlamakla yükümlüdür. İş yerinde:
- İş yeri sağlık birimi kurulmalı,
- İş yeri hekimi çalıştırılmalı,
- Çalışan temsilcisi bulundurulmalıdır.
3. Çalışanları Bilgilendirme ve Eğitime Tabi Tutma
İşverenler, çalışanları iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilgilendirmek ve eğitim almalarını sağlamak zorundadır.
Bu eğitimler kapsamında çalışanlar, şu konularda bilgilendirilmelidir:
- İş yerinde karşılaşabilecekleri riskler,
- Koruyucu ve önleyici tedbirler,
- Yangın, afet ve acil durumlar,
- İlk yardım uygulamaları.
4. Risk Değerlendirmesi Yapma
İş yerinde mevcut ya da potansiyel tehlikeler belirlenmeli ve bu riskler en aza indirgenmelidir. İşveren, düzenli risk analizi yapmak ve güncellenen güvenlik tedbirlerini uygulamakla yükümlüdür.
5. Sağlık Gözetimi Sağlama
Çalışanların sağlık kontrolleri düzenli olarak yapılmalıdır. İşe alım süreçlerinde ve çalışma süresi boyunca periyodik sağlık muayeneleri gerçekleştirilmelidir. İş değişiklikleri, meslek hastalıkları veya iş kazaları sonrasında çalışanların yeniden işe uygun olup olmadıkları değerlendirilmelidir.
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamındaki Sorumlulukları
Çalışanlar da iş yerinde belirlenen iş güvenliği kurallarına uymakla yükümlüdür. Çalışanların sorumlulukları şunlardır:
- İş ekipmanlarını kurallara uygun şekilde kullanmak,
- Koruyucu donanımları düzenli kullanmak ve muhafaza etmek,
- Mevzuata aykırı durumları yetkili kişilere bildirmek,
- İşveren ve çalışan temsilcisi ile iş sağlığı ve güvenliği konusunda iş birliği yapmak.
Çalışanların güvenliği sağlanmadığı durumlarda iş yerini terk etme ve gerekli önlemler alınana kadar çalışmama hakkı bulunmaktadır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına Uyulmaması Halinde Yaşanabilecek Sonuçlar
İş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyulmaması hem işveren hem de çalışanlar için ciddi sonuçlar doğurabilir.
İşveren Açısından:
- Çalışanlara tazminat ödemek zorunda kalabilir,
- İş yerinde faaliyetler durdurulabilir,
- Çalışanlar iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir,
- Maden iş yerleri gibi yüksek riskli alanlarda ölümlü iş kazaları yaşanması halinde, işverenler kamu ihalelerinden 2 yıl süreyle men edilebilir.
Çalışan Açısından:
- İş güvenliği kurallarına uymayan çalışanlar iş sözleşmelerinin feshedilmesi ile karşı karşıya kalabilir,
- İşveren, meydana gelen kayıplardan çalışana tazminat davası açabilir,
- Çalışan, gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması halinde iş sözleşmesini tek taraflı olarak feshedebilir.
Sonuç
İş sağlığı ve güvenliği, hem işçilerin hem de işverenlerin sorumluluğunda olan hayati bir konudur. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için gerekli tüm önlemler alınmalı, çalışanlar bilinçlendirilmeli ve düzenli denetimler gerçekleştirilmelidir.
İş yerinde alınacak önlemler sadece çalışanların güvenliğini değil, aynı zamanda işletmenin devamlılığını ve verimliliğini de doğrudan etkiler. Bu nedenle, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymak hem çalışanların sağlığını korur hem de işyerlerinin sürdürülebilirliğini sağlar.
Diğer yazılarımız:
İş Sağlığı ve Güvenliği: Tanımı, Amaçları ve Yükümlülükler
Bayilik Sözleşmesi Nedir? Nasıl Hazırlanır?
Ticari Sözleşmelerde Ayıp ve Ayıp İhbarı Nedir? Hukuki Süreç ve Önemli Detaylar
Sözleşmelerde Cezai Şart Düzenlenmesi ve Uygulanması
Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi Nedir ve Nasıl Yapılır?
E-Ticaret Sözleşmeleri: E-Ticaret Sitelerinde Bulunması Gereken Hukuki Metinler