İsim ve Soyisim Değişikliği Davası Nedir?

İsim ve soyisim, bir bireyin toplum içindeki en temel tanıtım araçlarından biridir. İsim (özad), aynı aileye mensup kişileri birbirinden ayırt etmeye yararken, soyisim ise aynı aile fertlerini diğer ailelerden ayıran unsurdur. Türk hukukunda, kural olarak kişilerin nüfus kayıtlarında yer alan ad ve soyadlarının değişmezliği esastır. Ancak 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’nun (TMK) 27. maddesi, “haklı neden” bulunduğu takdirde isim veya soyisim değişikliği davası ile değiştirilmesine imkân tanımaktadır.

Kanundaki ilgili madde şu şekildedir:

Madde 27 – Adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılarak hâkimden istenebilir. (Değişik ikinci fıkra: 14/11/2024-7532/12 md.) Adın değiştirildiği nüfus siciline kayıt ve Basın İlan Kurumunun ilan portalında ilan olunur. Bu ilanda; hükmü veren mahkeme, karar tarihi, dosyanın esas ve karar numarası ile değişiklik isteyen kişinin kayıtlı olduğu yer, doğum tarihi, ana-baba adı, önceki adı ve soyadı, mahkeme kararıyla verilen yeni adı ve soyadı belirtilir. Ad değişmekle kişisel durum değişmez. Adın değiştirilmesinden zarar gören kimse, bunu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde değiştirme kararının kaldırılmasını talep edebilir.

İsim ve soyisim davaları, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak niteliği taşır. Bu nedenle, avukat aracılığıyla açılacak davalarda vekâletnamede özel yetki bulunması gerekir. Kişi bu davada ya mevcut ismini tamamen değiştirir ya da kayıtlı ismine ek bir ad ekletir. Ayrıca, bazı durumlarda isim veya soyisim kayıtlara yanlış geçebilir; bu durumda “nüfus kaydının düzeltilmesi” davasına başvurulur. Her iki dava türü birbiriyle karıştırılmamalıdır.

İsim ve Soyisim Değişikliği Davası Nasıl Açılır?

İsim veya soyisim değişikliği davaları, nüfus müdürlüğü hasım gösterilerek asliye hukuk mahkemelerinde (davacının ikametgâhının bulunduğu yer mahkemesi) açılır. Her ne kadar karşıda nüfus müdürlüğü bulunsa da bu davalar çekişmesiz yargı işleri kapsamında değerlendirilir.

Dava Dilekçesi ve Harç: İlk adım, yetkili asliye hukuk mahkemesine dava dilekçesinin verilmesi ve maktu harcın yatırılmasıdır.
Davanın İşleyişi: Dilekçe incelendikten sonra mahkeme, tensip tutanağı düzenleyerek duruşma tarihini belirler ve ilgili taraflara tebliğ eder.

Gerekli Belgeler Nelerdir?

Nüfus Kaydı: Davaya ilişkin en önemli belge, davacının güncel nüfus bilgilerini gösteren kayıtlardır.
Diğer Deliller (Opsiyonel): Kişinin yeni almak istediği ad veya soyadla anıldığına dair resmî belgeler, tanık beyanlarını destekleyen yazılı kanıtlar vb. sunulabilir.

Önemle belirtmek gerekir ki bu tür davalarda en sık başvurulan delil tanık beyanlarıdır. Mahkeme, kişinin uzun süredir farklı bir isimle bilindiğine veya mevcut isminin gülünç, ayırt edilemez olduğuna ilişkin iddiaları genellikle tanıklar aracılığıyla değerlendirmeye alır. Gerek duyulursa, kolluk araştırması yoluyla kişinin çevresinde hangi adla tanındığı da incelenebilir.

Haklı Neden (Haklı Sebep) Kavramı

4721 sayılı TMK’nın 27. maddesi uyarınca “haklı bir sebep” varsa isim veya soyisim değişikliği mümkündür. Haklı neden geniş yorumlanabilir; örneğin:

İsim veya soyismin gülünç, aşağılayıcı veya tuhaf olması,
Bireyin nüfus kaydındaki adından farklı bir isimle toplumda tanınıyor olması,
İsim veya soyismin yazım hatası içermesi ya da karmaşa yaratması,
Kişinin manevi ya da kültürel nedenlerle ismini değiştirme talebi,
Soyisminin aile içinde karışıklığa sebep olması gibi durumlar.

Mahkeme, davacının beyanlarını ve sunduğu delilleri göz önünde bulundurarak bu nedenlerin haklı olup olmadığına karar verir.

Dava Süreci Nasıl İlerler?

Dava Açma: Davacı, avukat aracılığıyla veya kendisi, görevli ve yetkili asliye hukuk mahkemesinde dava dilekçesini sunar.
Tensip ve Ön İnceleme: Mahkeme, dava dilekçesini inceledikten sonra ön inceleme aşaması için duruşma günü verir ve eksik belgeler varsa tamamlanması istenir.
Tahkikat (Kanıtların Değerlendirilmesi): Eğer sunulan deliller (tanık beyanları, resmi kayıtlar vb.) yeterliyse genellikle tek veya iki celse sonrasında karar çıkabilir.
Karar ve İlan: Mahkeme, isim veya soyisim değişikliği talebini kabul ederse kararın nüfus siciline işlenmesine ve Basın İlan Kurumu portalında ilanına karar verir.

Bu davalar, basit yargılama usulüne tabi olduğu için, yazılı yargılama usulünden daha hızlı sonuçlanır. Ancak mahkemenin iş yoğunluğu ve delillerin toplanma durumu da süreci etkileyebilir. Ortalama olarak mahkemede 5-6 ay gibi bir sürede sonuçlanması mümkündür.

İsim ve Soyisim Değişikliği Kararında İlan Zorunluluğu

14/11/2024 tarih ve 7532 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeyle, isim/soyisim değişikliği kararlarının Basın İlan Kurumu portalında ilanı mecbur kılınmıştır. İlan metninde mahkemenin adı, karar tarihi, dosya numaraları, değiştirme kararı verilen kişinin eski ve yeni ismi/soyismi ile kimlik bilgileri (ana-baba adı, doğum tarihi gibi) yer alır.

İsim ve Soyisim Değiştirilmesine İtiraz

İsim veya soyisim değişikliği kararından zarar gördüğünü düşünen herhangi bir kişi, bu durumu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde aynı mahkemede, kararın kaldırılması için dava açabilir.

Dava Ne Kadar Sürer ve Hangi Kanun Yoluna Tabi?

Yerel Mahkeme Süreci: Ortalama iki duruşma yapılarak 5-6 ayda sonuçlanabilir.
İstinaf Yolu: Mahkemenin verdiği karar, istinaf incelemesine tabidir. İstinafa hem taraflar hem de hukuki yararı olan diğer kişiler başvurabilir. İstinaf süreci, 1-2 yıl kadar sürebilmektedir.
Temyiz Yolu: Kanundaki düzenleme gereği, bu tür çekişmesiz yargı kararları temyize kapalı olup istinaf mahkemesinin kararı kesin nitelik taşır.

İsim/Soyisim Değiştirme Davası ile Düzeltme Davası Arasındaki Fark

TMK m. 27 uyarınca açılan davalarda, mevcut isim veya soyismin kökten değiştirilmesi ya da yeni bir isim eklenmesi talep edilir.
5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 36. maddesi uyarınca açılan “düzeltme davalarında” ise isim ya da soyisimdeki maddi hataların giderilmesi amaçlanır (örneğin yanlış yazım, eksik harf vb.).
İsim veya soyisim düzeltilmesi davasını, davacı kendisi açabileceği gibi resmî dairelerin talebi üzerine Cumhuriyet savcıları da açabilir. Değişiklik davası ise doğrudan kişisel başvuruya dayanır.
Her iki dava da kamu düzenini ilgilendirdiğinden, yargılama titizlikle yapılır.

Sonuç

İsim ve soyisim değişikliği davaları, kişinin toplumdaki kimliğini belirleyen önemli bir işlemdir. Türk hukuku, kural olarak ad ve soyadın değişmezliği ilkesine dayanır ancak TMK’nın 27. maddesi “haklı neden” koşuluyla değişikliğe imkân tanımaktadır. Değişiklik talebi, asliye hukuk mahkemelerinde çekişmesiz yargı usulüne göre görülür ve kararda haklı sebeplerin varlığı titizlikle incelenir. Mahkeme sürecinde tanık beyanları ve resmî belgeler büyük önem taşır. Kararın kabulü hâlinde, isim veya soyisim değişikliği nüfus siciline işlenir ve Basın İlan Kurumu ilan portalında duyurulur.

Bu süreçte hak kaybının önüne geçmek ve süreci hızlandırmak adına deneyimli bir avukattan danışmanlık almak genellikle faydalı olmaktadır. Zira davanın gerekçelendirilmesi ve delillerin sunumu, mahkeme kararının kabulüne doğrudan etki eden unsurlardır.

Diğer yazılarımız:

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?