Alacağın Devri (Temliki) Nedir?

Alacağın devri (temliki), mevcut bir alacak hakkının borçlunun rızasına gerek duyulmaksızın üçüncü bir kişiye aktarılmasını ifade eden bir hukuk işlemidir. Bu işlem, borçlar hukuku kapsamında üç taraflı bir ilişki yaratır: Alacağı devreden (eski alacaklı), alacağı devralan (yeni alacaklı) ve borçlu. Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) hükümleri, alacağın devrinin şekil ve şartlarını ayrıntılı şekilde düzenlemektedir.

Alacağın Devri (Temliki) Şartları

1. Esasa İlişkin Şartlar

Sözleşme ya da anlaşma: Alacaklı ile üçüncü kişi arasında, alacağın devrine ilişkin bir sözleşme yapılması gerekir.
Hukukî sebep: Alacağın temliki, geçerli bir hukuki sebebe (temel işlem) dayanmalıdır. Eğer temel işlem hukuken geçersizse temlik de geçerlilik kazanamaz.

2. Şekli Şartlar

Yazılı şekil: Alacağın devri sözleşmesinin yazılı olarak yapılması, geçerlilik koşuludur. Kanun burada adi yazılı şekli yeterli görür, resmî şekil aranmaz.
Geçerlilik ve ispat: Yazılı şekil, temlikin geçerliliği için zorunlu olup bir ispat şartı değildir. Yazılı şekilde yapılmayan temlik sözleşmesi geçersizdir.

Alacağın Devri (Temliki) Türleri

Rızaî Temlik
Borçlunun onayı aranmaksızın, eski alacaklı ile yeni alacaklı arasında yazılı bir temlik sözleşmesi yapılmasıyla alacak hakkı devredilebilir.
Kanunî Temlik
Kanunun öngördüğü belirli durumlarda, alacak hakkı herhangi bir şekil şartına bağlı olmaksızın ve tarafların rızası aranmaksızın doğrudan yeni alacaklıya geçer. Burada temlik, belli bir irade beyanı olmadan, kanun hükmü gereğince gerçekleşir.
Kazaî Temlik
Bir mahkeme kararı sonucu alacağın yeni bir alacaklıya geçmesidir. Bu durumda da borçlunun veya eski alacaklının rızası aranmaz. Mahkeme kararının kesinleşmesiyle alacak hakkı, üçüncü kişiye intikal etmiş sayılır.

Alacağın Devrinin Kapsamı ve Etkileri

Borç İlişkisinin Devamı: Temlik sözleşmesiyle eski alacaklı, alacak hakkından ayrılarak yerini yeni alacaklıya bırakır. Böylece borç ilişkisi devam etmekle birlikte alacaklı konumuna geçen taraf değişmiş olur.
Bağlı Haklar ve Teminatlar: Alacağın devri ile birlikte rehin, kefalet gibi teminat hakları da yeni alacaklıya geçer. Bunun yanı sıra kanuni ipotek, hapis hakkı, mülkiyeti saklı tutma hakkı, dava açma veya icra takibi yapma gibi haklar da alacakla birlikte devrolur.
Geçerli Olmayan Temlik Durumu: Eğer kanun alacağın devrini yasaklamışsa veya borçlu ile eski alacaklı arasındaki sözleşmede temlik yasağı bulunuyorsa, bu durumda temlik yapılamaz.

Temlik Edilebilecek Alacaklar

Çeşitli Kaynaklardan Doğan Alacaklar: Hukukî muamele, haksız fiil, sebepsiz zenginleşme ya da doğrudan kanun yoluyla doğan tüm alacaklar, kural olarak temlike konu olabilir.
Mevcut ve Gelecekte Doğacak Alacaklar: Hem henüz doğmuş (muaccel) hem de ileri tarihli veya şarta bağlı alacaklar temlik edilebilir.
Avukatlık Ücret Alacağı: Avukatların müvekkilleriyle yaptığı avukatlık sözleşmesinden doğan ücret alacaklarının da temlik edilebileceği, kanunda buna engel bir hüküm bulunmadığı için kabul edilmektedir.

Sonuç

Alacağın devri (temliki), borç ilişkisindeki alacaklı tarafın değişmesini sağlayan önemli bir hukuki mekanizmadır. Türk Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda, yazılı bir sözleşme yapılması temlikin en temel şartıdır. Borçlunun rızası olmasa bile, kanunda engel bir hüküm yoksa ya da taraflar arasında temlik yasağı kararlaştırılmamışsa, alacak devredilebilir. Bu işlemle birlikte, asıl alacağa bağlı olan tüm haklar da yeni alacaklıya geçer.

Özetle, alacağın devri hem uygulamada sıkça kullanılan hem de taraflara esneklik sağlayan bir yöntemdir. Temlikin geçerli olabilmesi için yazılı şekil şartına uyulmalı ve temel işlemin geçerli olması gözetilmelidir. Böylece, alacak hakkı güvence altına alınarak yeni alacaklı, alacağın beraberindeki teminatları ve diğer hakları da kazanır.

Sık Sorulan Sorular

1. Alacağın devri için borçlunun onayı şart mıdır?
Hayır, borçlunun rızası kural olarak aranmaz. Ancak, temlik sözleşmesinde veya kanunda aksine hüküm yoksa bu geçerlidir.

2. Alacak devredilince teminat hakları da otomatik olarak geçer mi?
Evet, kefalet, rehin gibi teminatlar ve bağlı haklar yeni alacaklıya geçer.

3. Avukatlık ücreti gibi özel alacaklar da devredilebilir mi?
Evet, avukatlık sözleşmesinden doğan ücret alacakları da temlike konu olabilir; kanunda aksi yönde bir düzenleme yoktur.

Bu makale, alacağın devri (temliki) nedir, nasıl gerçekleşir ve hangi şartlarda uygulanır sorularına yanıt vermek amacıyla hazırlanmıştır. Konu hakkında daha detaylı bilgi almak için Türk Borçlar Kanunu ilgili hükümlerine bakabilir veya bir hukuk uzmanına danışabilirsiniz.

Diğer yazılarımız:

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?

İbraname (İbra Sözleşmesi) Nedir?

Müteselsil Sorumluluk ve Borçluluk