Her alacak sonsuza kadar talep edilemez. Hukukumuzda, bir borcun belli bir süre içinde talep edilmemesi durumunda, borçluya “zamanaşımı def’i” adı verilen bir savunma hakkı tanınır. Zamanaşımına uğramış bir alacak, hukuken varlığını sürdürse bile, dava veya takip yoluyla tahsil edilemez hale gelir. Bu yazıda, zamanaşımı nedir, hangi alacaklar için ne kadar süredir, istisnaları nelerdir ve zamanaşımına uğrayan alacakta ispat yükü kime düşer gibi kritik sorulara yanıt veriyoruz.
Zamanaşımı Nedir?
Zamanaşımı, belirli bir sürenin geçmesiyle birlikte bir hakkın dava veya icra takibi yoluyla ileri sürülemez hale gelmesidir. Borç tamamen ortadan kalkmaz; sadece borçlunun ödemek zorunda olup olmaması “savunmaya” bağlı hale gelir.
📌 Zamanaşımı borcu sona erdirmez, fakat borcun ifası zorunlu olmaktan çıkar.
Zamanaşımı Süreleri (Türk Borçlar Kanunu ve özel kanunlara göre)
| Alacak Türü | Zamanaşımı Süresi |
| Genel alacaklar | 10 yıl |
| Tüketici işlemleri | 10 yıl |
| Kira alacakları | 5 yıl |
| İşçi ücreti, ikramiye | 5 yıl |
| Ticari satım sözleşmesi | 5 yıl |
| Ayıplı mal – hizmet sorumluluğu | 2 yıl |
| Haksız fiil kaynaklı tazminat | 2 yıl (10 yıl üst sınırla) |
| Sigorta alacakları | 2 yıl (bazı branşlarda 5 yıl) |
| Çek, bono, poliçe | Çek: 3 yıl, Bono/Poliçe: 3 yıl |
| Vergi alacakları | 5 yıl (Vergi Usul Kanunu) |
| Kamu borçları | 10 yıl |
Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?
🔹 Borç muaccel hale geldiği (ödenebilir duruma geldiği) tarihten itibaren
🔹 Süre, alacaklının hakkını kullanabileceği gün işlemeye başlar
🔹 Taksitli alacaklarda her bir taksit için süre ayrı ayrı işler
Zamanaşımı Süresini Durduran veya Kesintiye Uğratan Haller
✅ Borçlunun borcu ikrar etmesi (yazılı, sözlü veya kısmi ödeme yapması)
✅ Dava veya icra takibi başlatılması
✅ Taraflar arasında yapılan sulh, uzlaşma ya da yapılandırma
✅ Haklı sebeple takip veya dava açılmasının gecikmesi (örneğin mücbir sebep)
Bu hallerde süre ya yeniden başlar ya da durmuş sayılır.
Zamanaşımı İtirazı (Def’i) Nasıl Yapılır?
Borçlu, zamanaşımına uğradığını düşündüğü bir borç için itiraz ederken, bu itirazı mutlaka dava ya da icra dosyasında açıkça belirtmelidir.
📌 Hakim zamanaşımını kendiliğinden dikkate almaz, borçlu mutlaka def’i hakkını kullanmalıdır.
Örnek Cümle:
“Alacak zamanaşımına uğradığından dolayı borcun ifasını reddediyorum.”
Zamanaşımına Uğramış Alacak İçin Ödeme Yapılırsa Geri Alınabilir mi?
Hayır. Borçlu zamanaşımına uğramış borcu bile bile öderse, bunu daha sonra “hata” olarak ileri sürerek geri isteyemez (TBK m.78).
İspat Yükü Kime Aittir?
- Zamanaşımı süresinin dolduğunu iddia eden borçlu, bunu ispat etmekle yükümlüdür.
- Süreyi başlatan olayın (borcun doğumu) tarihini alacaklı belirtmek zorundadır.
- Zamanaşımına itiraz eden borçlu, eğer savunmasını ispat edemezse borcu ödemek zorunda kalabilir.
Sık Sorulan Sorular
Zamanaşımı nedir? Geçmiş bir borç için dava açılırsa ne olur?
➡️ Borçlu itiraz ederse dava reddedilir. İtiraz edilmezse mahkeme borçlu aleyhine karar verebilir.
E-devlet’te zamanaşımına uğramış borç görünür mü?
➡️ Hayır. Ancak aktif takip varsa dosya bilgilerinden anlaşılabilir.
Zamanaşımı faiz borçlarını da kapsar mı?
➡️ Evet. Asıl alacak zamanaşımına uğrarsa faiz talebi de düşer.
Zamanaşımına uğrayan alacak takibe konulursa ne yapılmalı?
➡️ 7 gün içinde icra müdürlüğüne itiraz dilekçesi verilmelidir.
Sonuç
Zamanaşımı, hem borçluyu sürekli bir takip tehdidinden kurtaran hem de alacaklının hak arama sürecini disipline eden hukuki bir müessesedir. Hangi sürenin hangi alacağa uygulandığını bilmek ve doğru zamanda müdahale etmek, hem borçlu hem de alacaklı için kritik önemdedir.
Unutmayın: Hakkınızı aramak için geç kalırsanız, hukuk sizi değil, süreyi korur.
Diğer yazılarımız:
Temerrüt Faizi Nedir, Nasıl Hesaplanır? 2025 Güncel Yasal Oranlar ve Örnek Hesaplama
Sözleşmenin Haksız Feshi Nedir? Tazminat Hakkı ve Dava Süreci [2025 Rehberi]
Cayma Hakkı Nedir? Tüketici Sözleşmelerinde Süre, Şartlar ve İade Rehberi [2025]
Haksız Fiil Nedir? Tazminat Şartları, Süreç ve Dava Rehberi [2025]
İcra Takibi Nasıl Başlatılır? Adım Adım Süreç ve Dilekçe Rehberi [2025]
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?
İbraname (İbra Sözleşmesi) Nedir?