Türk Medeni Kanunu’na Göre Boşanma Sebepleri Nelerdir? Özel ve Genel Nedenler

Boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 161 ile 184. maddeleri arasında düzenlenen ve evlilik birliğinin sona erdirilmesine ilişkin hukuki işlemleri kapsayan bir süreçtir. Boşanmanın gerçekleşebilmesi için, tarafların iddia ettikleri boşanma sebepleri vebelirli şartların sağlanması gerekmektedir. Boşanma davalarında hem özel hem de genel boşanma nedenleri gündeme gelebilir.

Boşanma Sebepleri Genel Bakış

Boşanma davalarında iki temel kategori öne çıkar:

Özel Boşanma Sebepleri: TMK’nın 161, 162, 163, 164 ve 165. maddelerinde düzenlenen, somut olaylara dayalı boşanma nedenleridir. Bu kapsamda; zina, hayata kast veya onur kırıcı davranış, küçük düşürücü suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk ve akıl hastalığı gibi sebepler yer alır.
Genel Boşanma Nedenleri: TMK m. 166 kapsamında yer alan ve evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle ortaya çıkan durumları ifade eder.

Her ne kadar boşanma davasında tek bir boşanma sebebine dayanmak mümkün olsa da, birden fazla nedenin aynı anda varlığı da söz konusu olabilmektedir.

I. Özel Boşanma Sebepleri

1. Zina Nedeniyle Boşanma

Temel İlkeler:

Sadakat Yükümlülüğü: Evlilik birliğinin temel taşlarından biri olan cinsel sadakatin ihlali, TMK m. 161 kapsamında zina sebebiyle boşanmayı mümkün kılar.
Kusur Esaslı İşlem: Zina, kusura dayalı boşanma nedeni olarak değerlendirilir; zina yapan eş kusurlu sayılır.

Şartlar ve Delil:

Mevcut Evlilik İlişkisi: Zina iddiasının söz konusu olabilmesi için geçerli bir evlilik birliğinin bulunması gerekir.
İsteyerek Gerçekleşme: Zina, eşin rızası ve isteğiyle gerçekleşmiş olmalı; zorla veya bayıltma suretiyle yapılan davranışlar bu kapsama girmez.
Hak Düşürücü Süre: Zina sebebine dayanarak dava açma hakkı, olayın öğrenildiği tarihten itibaren altı ay ile beş yıl arasında belirlenen süreye tabidir.
Affın Etkisi: Affedilen zina eylemi nedeniyle dava açma hakkı ortadan kalkar; affın olay sonrasında verilmiş olması gerekir.

Delil açısından; mesajlaşma kayıtları, fotoğraflar, tanık ifadeleri ve diğer somut kanıtlar zina iddiasının ispatında kullanılabilir. İkrarlar ise bağlayıcı delil sayılmaz.

2. Hayata Kast, Pek Kötü ve Onur Kırıcı Davranış Sebebi

Kapsam ve Tanım:

Hayata Kast: Eşin diğerine yönelik ölüm niyeti taşıyan fiilleri (örneğin tehdit, intihara teşvik) bu başlık altında değerlendirilir.
Pek Kötü Davranış: Sürekli veya tek seferlik fiziksel şiddet, darp, zorla cinsel ilişki gibi davranışlar;
Onur Kırıcı Davranış: Eşin toplum içinde küçük düşürücü, aşağılama veya hakaret içeren söylemleri ve davranışları boşanma sebebi olarak gösterilebilir.

Hukuki Süre ve Af:

Davaya hakkı, olayın öğrenildiği tarihten itibaren altı ay ile beş yıl arasında belirlenen süre içinde kullanılmalıdır.
Affedilmiş davranışlar nedeniyle dava açma hakkı bulunmaz.

Delil toplama sürecinde tanık ifadeleri, mahkeme dosyalarındaki raporlar ve diğer somut deliller önemli rol oynar.

3. Küçük Düşürücü Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme

Özellikler:

Küçük Düşürücü Suç İşleme: Eşin yüz kızartıcı veya onur kırıcı nitelikte suç işlemesi (örneğin hırsızlık, dolandırıcılık, cinsel saldırı) boşanma için gösterilebilir.
Haysiyetsiz Hayat Sürme: Toplumun genel ahlak anlayışına ters düşen yaşam biçimleri (örneğin randevu evi işletme, ayyaşlık) uzun süreli devam ediyorsa boşanma nedeni oluşturur.

Koşul:

Boşanma kararı verilebilmesi için, söz konusu eylemler nedeniyle ortak yaşamın sürdürülemeyecek hale gelmesi gerekmektedir.
Suçun işlenme zamanı evlilik sonrasında olmalı; evlilik öncesi suçlar boşanma nedeni sayılmaz.

4. Terk Nedeniyle Boşanma

Tanım ve Koşullar:

Temel Şartlar: Eşlerden birinin evlilik yükümlülüklerini yerine getirmeyerek ortak konuttan ayrılması veya haklı bir sebep olmaksızın geri dönmemesi gerekir.
İhtar Usulü: Boşanma davası açılmadan önce hâkim veya noter aracılığıyla ortak konuta dönüş için resmi ihtar gönderilmeli; bu ihtara uyulmaması boşanma nedeni oluşturur.
Ayrı Yaşama Durumu: Eğer terk eden eşin ayrı yaşama hakkı hukuka uygun şekilde uygulanıyorsa, ihtarın geçerliliği sorgulanır.

Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler:

İhtarın samimi ve usulüne uygun olarak yapılması; evin açık adresi, dönüş süresi ve yol masrafları gibi bilgilerin yer alması gerekmektedir.
Terkin, evlilik birliğinin devamını imkânsız hale getirecek düzeyde olması şarttır.

5. Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanma

Koşullar:

Belirgin Akıl Hastalığı: Boşanma davasında, eşin akıl hastalığı (örneğin şizofreni) nedeniyle ortak hayatın sürdürülemeyecek hale geldiği, ancak hastalığın geçmesi mümkün olmayan bir durumun söz konusu olması gerekir.
Sağlık Kurulu Raporu: Tereddüde mahal vermeyecek, çelişkisiz bir sağlık kurulu raporu ile hastalığın tespiti zorunludur.
Ortak Hayatın Çekilmezliği: Hastalığın diğer eş ve çocuklar için ciddi tehlike oluşturması, boşanma kararının verilmesinde belirleyici olur.

II. Genel Boşanma Sebepleri

Evlilik Birliğinin Temelden Sarsılması

TMK m. 166/1 ve devamında yer alan düzenlemelere göre, evlilik birliğinin temelinden sarsılması genel boşanma nedeni olarak gösterilir. Bu durum, eşler arasında ortaya çıkan ciddi ve kalıcı uyumsuzlukları ifade eder.

Özellikleri ve Uygulama Şartları:

Şiddetli Geçimsizlik: Evlilikte meydana gelen sürekli anlaşmazlık, güven kaybı, cinsel ve duygusal uzaklık gibi durumlar evlilik birliğinin temelini sarsabilir.
Fiziksel ve Manevi Şiddet: Eşler arasında fiziksel şiddet, aşağılayıcı davranışlar, hakaret ve sadakat ihlalleri gibi durumlar ortak hayatın devamını imkânsız kılabilir.
Maddi ve Sosyal Etkiler: Aile bireylerinin ekonomik güvenliği, çocukların eğitimi ve sosyal çevre gibi unsurlar da göz önünde bulundurularak, eşlerin ortak yaşamı sürdüremeyecek duruma gelmesi değerlendirilir.

Ek Şartlar:

Taraflardan davalının kusurunun daha ağır olduğu iddiası ileri sürülebilir; ancak genel boşanma sebebinde kusur aranmasa da, eşlerin ortak yaşamı devam ettiremeyecek boyuta ulaşmış olması esas alınır.
Boşanma kararı verilirken, çocukların ve diğer aile bireylerinin korunması, özellikle maddi ve manevi yararlarının gözetilmesi gerekir.

Boşanma Davalarında İspat Yükümlülüğü ve Süreler

Her bir boşanma sebebine ilişkin iddiaların ispatı, davacı eşin sorumluluğundadır. İlgili eylemlerin varlığı; tanık ifadeleri, mesaj kayıtları, fotoğraflar, resmi raporlar ve diğer somut delillerle ortaya konulmalıdır.
Ayrıca, boşanma sebebine dayalı dava açma hakkı; iddianın öğrenildiği tarihten itibaren kanun tarafından belirlenen hak düşürücü süreler içinde kullanılmalıdır. Bu sürelerin geçmesi durumunda, davanın reddedilmesi söz konusu olabilir.

Sonuç

Boşanma davalarında, evlilik birliğinin sona erdirilmesi için tarafların iddia ettikleri sebeplere ilişkin koşulların açık ve net olarak ortaya konulması gerekmektedir.

Özel boşanma nedenlerinde zina, hayata kast, küçük düşürücü suç işleme, haysiyetsiz hayat sürme, terk ve akıl hastalığı gibi somut olaylara dayalı iddialar değerlendirilirken,
Genel boşanma nedeni olarak evlilik birliğinin temelinden sarsılması durumu, eşler arasındaki geçimsizlik ve uyumsuzlukların varlığına göre ele alınır.

Her iki durumda da, delillerin titizlikle toplanması, ilgili usul ve sürelerin gözetilmesi, boşanma davasının olumlu sonuçlanabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Diğer yazılarımız:

Anlaşmalı Boşanma Davası ve Şartları: Bilmeniz Gereken Her Şey

Eğitim Nafakası: Ergin Çocukların Eğitim ve Bakım Hakları Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Boşanma Sebebiyle Maddi Tazminat Davaları: Koşullar, Şartlar ve Uygulama Esasları

Boşanmada Mehir Alacağı Nedir?

Evlilik İzni Nedir? Haklar, Süre ve Uygulamalar

Evlat Edinme Nedir? Yasal Dayanakları, Koşulları ve Uygulama Süreçleri

Boşanma Şartları: Sebepleri, Koşulları ve Uygulama Usulleri

Evlenmenin Koşulları ve Hükümleri: Maddi Koşullar, Engeller, Tören ve Evlilik Hakları

Mal Paylaşım Davaları: Edinilmiş Mallara Katılma, Diğer Mal Rejimleri ve Tasfiye İşlemleri

Tedbir Nafakası Nedir? Geçici Nafaka Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Boşanma Davası Türleri Nelerdir?