Evlenmenin Şartları ve Hukuki Sonuçları: Türk Medeni Kanunu'na Göre Detaylı Rehber

Türk Medeni Kanunu (TMK) çerçevesinde evliliğin geçerli sayılabilmesi için, evlenme şartları yerine getirilmesi ve evlenme engellerinin bulunmaması gerekmektedir. Ayrıca evlenme işleminin yasal usullere uygun biçimde gerçekleştirilmesi, evlilik hükümleri kapsamında tarafların hak ve yükümlülüklerinin düzenlenmesiyle tamamlanır. Aşağıda, evlenmenin maddi ve şekli şartları engellerini ve evlilikle ilgili yargı kararlarıyla uygulanan hükümleri özetleyeceğiz.

I. Evlenmenin Maddi Koşulları

1. Yaş Koşulu

Olağan Evlenme Yaşı:

TMK m. 124’e göre, evlenme ehliyeti için erkek veya kadının en az onyedi yaşını doldurması zorunludur.
Ancak olağanüstü durumlarda ve önemli nedenlerle, hâkim, onaltı yaşını doldurmuş bireylerin evlenmesine izin verebilir. Bu tür durumlarda, mümkünse ana, baba veya vasi görüşülür.
Doğal erginlik, TMK m. 11/1 uyarınca on sekiz yaşında başlasa da, kanuni evlenme yaşı yukarıda belirtilen şartlara bağlıdır.
Kanunen üst yaş sınırı bulunmamaktadır.

Olağandışı Evlenme Yaşı:

Onaltı yaşını tamamlamamış kişilerin evliliğine, olağanüstü koşullar kapsamında hâkim kararıyla izin verilemez.
Olağandışı evlenme izni için; somut olayın özellikleri, evlenme olgunluğu, vasi veya yasal temsilcinin dinlenilmesi ve ilgili kişinin belirli bir kişiyle evlenmeye yönelik özel izni bulunması gibi şartlar aranır.

2. Ayırt Etme Gücü

TMK m. 125, ayırt etme gücüne sahip olmayan kişilerin evlenemeyeceğini öngörür.
Genel kural olarak, akıl hastalığı, zayıflık, aşırı sarhoşluk gibi durumlar ayırt etme gücünün eksikliği sayılır.
Ancak akıl hastalığı durumunda, resmi sağlık kurulu raporu ile sakınca bulunmadığı ispatlanırsa evlenme mümkün olabilir.
Evlilik sırasında sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olan kişiler, mutlak butlanla; geçici yetersizlik durumunda ise nispi butlanla evliliğe konu olur.

3. Yasal Temsilci İzni

Küçükler ve kısıtlılar, TMK m. 125 ve m. 128 kapsamında yasal temsilcinin izni olmaksızın evlenemez.
Küçüklerin evlenmeye ilişkin başvuruları, yasal temsilcinin rızası bulunmadığında aile mahkemesine taşınabilir.
Velayet konusu; evlilik öncesinde velayet haklarının kimde olduğunun belirlenmesi ve velayet hakkının kaldırılması durumunda, çocuğun menfaatine göre vasi atanarak evlenme izninin düzenlenmesi şeklinde gerçekleşir.

II. Evlenme Engelleri

TMK m. 129-132 kapsamında, evliliğe engel teşkil eden durumlar açıkça düzenlenmiştir:

1. Hısımlık Engel

Yakın hısımlar arasında (üstsoy-altsoy, kardeş, amca, dayı, hala, teyze ve yeğen) evlilik yasaktır.
Evlât edinme ilişkisiyle oluşan hısımlık bağına dayanan evlilikler de geçersiz sayılır.

2. Önceki Evlilik

Yeniden evlenmek isteyen kişi, önceki evliliğinin sona erdiğini belgelemek zorundadır.
Boşanma ilamı, ölüm belgesi veya iptal kararı, evlendirme memuruna sunulmalıdır.
Gaiplik durumunda evlilik, mahkemenin feshine karar verene kadar devam eder; gaiplik nedeniyle evlilik feshi için ayrıca dava açılabilir.

3. Akıl Hastalığı

TMK m. 133 uyarınca, akıl hastalığı bulunan kişilerin evlenmesi, tıbbi sakınca bulunmadığına dair sağlık kurulu raporuyla ispatlanmadıkça mümkün değildir.

III. Evlenmenin Şekli Koşulları

1. Evlenme Başvurusu

Evlenecek çift, ikisinin de oturduğu yerin evlendirme memurluğuna birlikte başvurmalıdır.
Farklı şehir veya ülkelerde bulunan çiftler, vekilleri aracılığıyla başvuru yapabilir; ancak vekaletnamede özel yetki bulunmalıdır.
Başvuru sırasında nüfus cüzdanı, nüfus kayıt örneği, önceki evliliğin sona erdiğine dair belgeler, yasal temsilci izni (varsa) ve sağlık raporları sunulmalıdır.

2. Evlenme Töreni ve Tescili

Evlendirme memuru, başvuruyu inceleyip usul ve evlenme koşullarını sağlaması halinde, evlenme günü ve saatini belirler.
Tören, evlendirme dairesinde veya memurun uygun gördüğü başka bir yerde, iki tanığın önünde açık şekilde yapılır.
Tarafların olumlu sözlü beyanları ile evlilik gerçekleşir; evlilik sonrasında aile cüzdanı düzenlenir.
Dini tören, resmi evlenme töreninin yerine geçmez; evliliğin geçerliliği için yasal işlemlerin tamamlanması esastır.

IV. Evlilik Hükümleri

1. Haklar ve Yükümlülükler

TMK m. 185’e göre, evlilik birliği kurulur ve eşler, birlikte yaşama, sadakat, yardımlaşma ve çocukların bakım ve eğitimine ilişkin yükümlülükleri paylaşırlar.
Eşler, evin geçim giderlerine güçleri oranında katkıda bulunur, malvarlıklarıyla ve emekleriyle aile birliğini destekler.

2. Birliğin Temsili

Eşlerden her biri, ailenin sürekli ihtiyaçları doğrultusunda ortak yaşamı temsil eder.
Temsil yetkisini aşan işlemlerde, eşler müteselsilen sorumlu tutulur; hâkim, gerektiğinde temsil yetkisini sınırlama yetkisine sahiptir.

3. Meslek ve İş Seçimi

Her eş, meslek ve iş seçiminde özgürdür. Ancak, seçim sırasında aile birliğinin huzuru ve yararı gözetilmeli; birbirlerini veya çocukları utandıracak durumlara yol açmamalıdır.

4. Hukuki İşlemler ve Aile Konutu

Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası olmaksızın aile konutuyla ilgili önemli hukuki işlemler yapamaz.
Aile konutuyla ilgili kira sözleşmesi feshi veya devri gibi işlemlerde, haklı rıza aranır; aksi halde hâkimin müdahalesi talep edilebilir.

5. Birliğin Korunması ve Ayrı Yaşama

Evlilik birliğinin devamı, eşlerin yükümlülüklerini yerine getirmesiyle sağlanır.
Aile huzurunun veya ekonomik güvenliğin ciddi şekilde tehlikeye girmesi durumunda, eşlerden biri ayrı yaşam hakkı talep edebilir ve hâkim, parasal katkı, konut kullanımına ilişkin düzenlemeler yapabilir.

6. Mal ve Miras İlişkileri

Eşler, evlilik birliği süresince edinilen malların yönetimi, tasarrufu ve paylaşımında ortak sorumluluk taşır.
Hâkim, malvarlığı düzenlemesine ilişkin talepleri değerlendirirken, eşlerin haklarının korunmasına yönelik önlemler alabilir.

V. Yargıtay Uygulaması: Evliliğin Koşulları ve Hükümleri Üzerine Örnek Kararlar

Yargıtay, evlenme koşulları, engelleri ve evlilik hükümleri konusunda çeşitli içtihatlarla yön göstermektedir. Örneğin, taraflar arasındaki “evlilik birliğinin sarsılması” sebebine dayalı boşanma davalarında;

Tarafların boşanma davası ile evliliğin iptali davalarının birlikte görülmesi ve evlilik birliğinin temelinden sarsılması hususunun dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır.
Özellikle, eşlerin evlenmeden önceki durumları, boşanma ve iptal davalarının bekletici nitelikleri, usul ve maddi şartların eksiksiz değerlendirilmesi gerektiği hususuna dikkat çekilmiştir.

Böylesi davalarda, mahkemenin evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına dair gerekçelendirmesi, boşanma kararında hatalı uygulama olması durumunda temyiz yoluyla düzeltilmesi mümkündür.

Sonuç

Evlenmenin geçerli olabilmesi için maddi koşulların (yaş, ayırt etme gücü, yasal temsilci izni) sağlanması, evlenmeye engel durumların bulunmaması ve evlenme başvurusu ile törenin usulüne uygun şekilde gerçekleştirilmesi esastır. Evlilik birliği kurulduktan sonra ise eşler, hak ve yükümlülükler doğrultusunda birlikte yaşamayı, mal ve miras ilişkilerini düzenlemeyi ve ailenin korunmasına yönelik önlemleri uygulamakla yükümlüdürler.

Diğer yazılarımız:

Anlaşmalı Boşanma Davası ve Şartları: Bilmeniz Gereken Her Şey

Eğitim Nafakası: Ergin Çocukların Eğitim ve Bakım Hakları Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Boşanma Sebebiyle Maddi Tazminat Davaları: Koşullar, Şartlar ve Uygulama Esasları

Boşanmada Mehir Alacağı Nedir?

Evlilik İzni Nedir? Haklar, Süre ve Uygulamalar

Evlat Edinme Nedir? Yasal Dayanakları, Koşulları ve Uygulama Süreçleri

Boşanma Şartları: Sebepleri, Koşulları ve Uygulama Usulleri

Evlenmenin Koşulları ve Hükümleri: Maddi Koşullar, Engeller, Tören ve Evlilik Hakları

Mal Paylaşım Davaları: Edinilmiş Mallara Katılma, Diğer Mal Rejimleri ve Tasfiye İşlemleri

Tedbir Nafakası Nedir? Geçici Nafaka Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Boşanma Davası Türleri Nelerdir?