Tasarrufun iptali davası, borçluların, alacaklılarından mal kaçırmak amacıyla gerçekleştirdiği işlemlerin geçersiz kılınması için açılan bir davadır. İcra ve İflas Kanunu (İİK) kapsamında düzenlenen bu dava, borçlunun hukuki geçerliliği olan tasarruf işlemlerini, alacaklıların haklarını korumak adına iptal ettirme olanağı sağlar.
Bu davada, borçlunun gerçekten bir tasarruf işlemi yapmış olması gerekmektedir. Ancak bu işlem muvazaalı olmamalı, yani tamamen aldatma amacı taşımamalıdır. Tasarrufun iptali davası, icra ve iflas hukukuna özgü bir dava olup, muvazaa davasından farklıdır.
Dava sonucunda, alacaklı yalnızca kendi alacağı oranında iptal hakkı kazanır. Üçüncü şahıs, iptale tabi tutulan taşınmaz veya taşınır malın cebri icra yoluyla satılmasına katlanmak zorundadır. Bu nedenle, tasarrufun iptali davaları “eda davaları” arasında yer almaktadır.
Tasarrufun İptali Davasında Taraflar Kimlerdir?
Bu davada davacı, borcunu tahsil edemeyen alacaklıdır. Davalı ise borcunu ödemeyen borçlu ve onunla işlem yapan üçüncü kişilerdir.
İcra ve İflas Kanunu’nun 282. maddesi gereğince, davalı olarak gösterilebilecek kişiler şunlardır:
- Borçlu ve onunla hukuki işlem yapan üçüncü kişiler,
- Borçlu tarafından ödeme yapılan kişiler ve bunların mirasçıları,
- Borçlunun kötü niyetli olduğu tespit edilen diğer kişiler.
Borçlu ve işlem yapılan üçüncü kişi arasında zorunlu dava arkadaşlığı bulunmaktadır. Eğer dava sonucunda iptal kararı verilirse, üçüncü kişi zarar gördüğünü iddia ederek borçluya karşı dava açabilir.
Tasarrufun İptali Davasının Şartları
Tasarrufun iptali davasının açılabilmesi için belirli şartların oluşması gerekir:
✔ Geçerli bir borç ilişkisi bulunmalıdır.
✔ Kesinleşmiş bir icra takibi olmalıdır.
✔ Borçlunun yaptığı tasarruf işlemi, alacaklıya zarar vermiş olmalıdır.
✔ Davaya konu edilen tasarruf işlemi, alacağın doğumundan sonra gerçekleşmiş olmalıdır.
Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin kararına göre, tasarrufun iptali davası, yalnızca gerçek ve hukuka uygun tasarruf işlemleri için açılabilir. Muvazaalı işlemler, yani baştan itibaren geçersiz olan sahte işlemler, tasarrufun iptali davasına konu olamaz.
Tasarrufun İptali Davası Ne Kadar Sürer?
Davanın süresi, mahkemenin iş yoğunluğu, sunulan delillerin toplanma süresi ve davanın karmaşıklığı gibi etkenlere bağlı olarak değişebilir.
📌 Genellikle 1,5 ila 3 yıl arasında bir süreç öngörülmektedir.
Eğer dava konusu edilen tasarruf işlemi, çok karmaşık veya birçok tarafın dahil olduğu bir durumsa, davanın süresi uzayabilir. Ayrıca, bilirkişi incelemesi, tanık ifadeleri ve diğer delillerin toplanması süreci de davanın tamamlanmasını geciktirebilir.
Tasarrufun İptali Davasında Hak Düşürücü Süreler
Tasarrufun iptali davası, hak düşürücü süreye tabi bir dava olup, belirli sürelerin geçmesi halinde dava açma hakkı sona erer.
İcra ve İflas Kanunu’nun 278. maddesine göre:
- İptali gereken işlemler için süre geriye dönük 2 yıldır.
İİK’nın 279. maddesine göre:
- Borçlu tarafından bilerek ve isteyerek alacaklıya zarar verme kastıyla yapılan tasarruf işlemleri, alacaklının bu işlemi öğrendiği tarihten itibaren 5 yıl içinde dava edilmezse iptal edilemez.
Bu süreler geçtikten sonra tasarrufun iptali davası açılamaz.
Tasarrufun İptali Davasında İspat Yükümlülüğü Kime Aittir?
Bu davada ispat yükü davacı alacaklıya aittir. Alacaklının mahkemeye şunları kanıtlaması gerekir:
✔ Borçlunun, malvarlığını üçüncü bir kişiye devrettiğini,
✔ Bu tasarruf işleminin borcu ödememek amacıyla yapıldığını,
✔ Üçüncü kişinin bu durumdan haberdar olduğunu veya en azından bilebilecek durumda olduğunu.
Alacaklının, tapu kayıtları, banka hareketleri, borçlunun mal kaçırmaya yönelik hareketleri gibi delilleri mahkemeye sunması gerekmektedir.
Sonuç
Tasarrufun iptali davası, borçluların hileli işlemler yaparak mal kaçırmalarının önüne geçmek amacıyla açılan, icra ve iflas hukukuna özgü bir dava türüdür. Bu davada borçlu, üçüncü kişilere devrettiği malvarlığını geri almak zorunda kalabilir ve alacaklı, bu malları icra yoluyla tahsil etme hakkı kazanır.
Davanın başarılı olabilmesi için:
🔹 Alacaklı, borçlunun mal kaçırmaya yönelik hareketlerini delillerle ispat etmelidir.
🔹 Dava süresi 1,5 ila 3 yıl arasında değişebilir.
🔹 Hak düşürücü süreler içinde dava açılmalıdır, aksi halde alacaklının dava hakkı kaybolur.
Borçluların haksız tasarruflarının önüne geçmek ve alacaklıların mağdur olmaması için tasarrufun iptali davaları, icra hukuku açısından büyük önem taşır.
Üçüncü Kişilerdeki Mal ve Alacakların Haczi Nedir?
Taşınmazın Aynına İlişkin Davalarda Kesinleşmeden İcra Edilemeyen Kararlar
İcra Takibine İtiraz Nasıl Yapılır?
Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu Nedir?
Senette Bulunması Gereken Unsurlar Nelerdir? (Güncel Rehber)
Ödenmeyen Senet Tahsilatı Nasıl Yapılır?
Karşılıksız Çek Nedir ve Ceza Davası Nasıl Yürütülür?
Banka Hesabına Haciz Konulabilir Mi?
Araç Haczi Nedir ve Nasıl Kaldırılır?