Taşınmazlar üzerindeki hak ve sınırlamaların resmi olarak görüldüğü yer tapu sicilidir. Tapu sicilinde yer alan şerhler, taşınmazın üzerinde üçüncü kişiler lehine haklar veya sınırlamalar olduğunu gösterir. Ancak bazı durumlarda bu şerhler hukuki dayanağını kaybetmiş, amaca aykırı hale gelmiş veya geçerliliğini yitirmiş olabilir. Bu durumlarda, malikin taşınmazı üzerindeki haklarını tam anlamıyla kullanabilmesi için tapu şerhinin kaldırılması davası açması gerekebilir.
Bu makalede, şerh nedir, hangi durumlarda kaldırılabilir, ispat yükü kime aittir ve süreç nasıl işler gibi sorulara ayrıntılı cevaplar bulacaksınız.
Tapu Şerhi Nedir?
Şerh, bir taşınmaz üzerindeki belirli bir hakkın, sınırlamanın ya da hukuki durumun tapu kütüğüne işlenmesidir. Şerhler, aleniyet ilkesinin bir gereği olarak, üçüncü kişilere karşı da geçerli sonuçlar doğurur.
En Yaygın Şerh Türleri:
- Aile konutu şerhi
- İpotek, intifa, irtifak hakları
- Satış vaadi sözleşmesi şerhi
- Kira sözleşmesi şerhi
- Dava şerhi (ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz)
- Şufa (önalım) hakkı şerhi
- Tapu devrine ilişkin sözleşme şerhi
Tapu Şerhinin Kaldırılması Nedir?
Tapuda yer alan bir şerhin artık geçerli bir hukuki sebebinin kalmaması halinde, ilgili malik tarafından şerhin kaldırılması talep edilebilir. Bu işlem ya idari başvuru ya da mahkeme kararı ile gerçekleştirilir.
Eğer şerh koyan taraf rıza göstermez veya şerh konusu hukuki işlem sona ermemişse, şerhin kaldırılması davası açılması gerekir.
Şerhin Kaldırılması Davasında İspat Yükü Kime Aittir?
İspat yükü, genel hukuk ilkesine göre iddiada bulunan tarafa aittir. Yani:
- Şerhin artık hukuki sonuç doğurmadığını,
- Şerhe konu ilişkinin sona erdiğini,
- Geçersiz, sahte, muvazaalı ya da hükümsüz bir işlem olduğunu
iddia eden taraf, yani genellikle taşınmaz maliki, bu durumu delillerle ispat etmek zorundadır.
Kullanılabilecek Deliller:
- Sözleşmelerin fesih belgeleri
- Resmi yazışmalar
- Süre bitimi sözleşmeleri
- Yargı kararları (boşanma, iptal, tasfiye vs.)
- Tanık beyanları
- Noter belgeleri
- Tapu müdürlüğü kayıtları
Şerhin Kaldırılması Gereken Durumlar
1. Satış Vaadi Sözleşmesinin Süresi Dolmuşsa
Eğer satış vaadi sözleşmesinde belirtilen süre sona ermiş ve satış gerçekleşmemişse, şerh kaldırılabilir.
2. Aile Konutu Şerhi Boşanma İle Hükümsüz Hale Gelmişse
Evlilik sona ermişse ve aile konutu niteliği kalkmışsa, şerhin kaldırılması mümkündür.
3. Tedbir veya Haciz Kararı Kaldırılmışsa
İhtiyati tedbir ya da haciz kararı mahkemece kaldırıldığında, tapuda kalan şerhin silinmesi gerekir.
4. Kira Sözleşmesi Feshedilmişse
Taraflar arasında fesih sağlanmışsa veya süre dolmuşsa, kira şerhi sona ermiş kabul edilir.
Dava Açma Süreci
- Şerhin Kaldırılmasını Talep Edin Tapu müdürlüğüne başvurarak şerhin kaldırılmasını talep edin. Eğer ilgili taraf rıza gösterirse işlem kısa sürede tamamlanır.
- Rıza Yoksa Dava Açılır Şerh koyan kişi veya kurum kaldırma talebini reddederse, Sulh Hukuk veya Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açılır.
- Deliller Toplanır İlgili belgeler ve tanıklarla şerhin artık hukuki geçerliliği olmadığını ispat edin.
- Karar ve Tapuya Bildirim Mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından tapu müdürlüğü karar doğrultusunda şerhi sicilden siler.
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Şerh kaldırılmazsa taşınmaz üzerinde tasarruf hakkı sınırlı kalır.
- Şerh tapuda görünmeye devam ettiği sürece, üçüncü kişiler bu duruma güvenerek işlem yapabilir.
- Zamanaşımı ve hak düşürücü süreler bazı şerhler için geçerli olabilir.
- İspat yükü malike ait olduğundan, dava süreci detaylı belge ve delil hazırlığı gerektirir.
Sonuç
Tapuda yer alan şerhler, taşınmazın kullanım ve tasarruf hakkını doğrudan etkileyen hukuki sınırlamalardır. Eğer bir şerh artık hukuki geçerliliğini yitirmişse veya amacına hizmet etmiyorsa, şerhin kaldırılması davası yoluyla sicilden silinmesi mümkündür. Ancak bu süreçte ispat yükü malike aittir ve güçlü delillerle desteklenmelidir.
Unutmayın: Tapuda duran her şerh, hukuki bir sonuç doğurur. Şerh silinmeden taşınmaz üzerindeki haklarınız tam anlamıyla korunmuş sayılmaz.
Diğer yazılarımız:
Zilyetlik ve Haksız İşgal Davası Arasındaki Farklar: 2025 Güncel Rehber
Ecrimisil (Haksız İşgal Tazminatı) Nedir? Şartlar, Hesaplama ve 2025 Rehberi
İpotek Masrafı 2025: Tapu Harcı, Ekspertiz Ücreti ve Tüm Masraflar Rehberi
Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesi Nedir? Şartlar, Türler ve 2025 Güncel Rehberi
Kat Mülkiyeti ile Kat İrtifakı Farkı Nedir? Farkları, Kuruluş Süreçleri ve 2025 Rehberi
Elatmanın Önlenmesi ve Ecri Misil Davaları
Kentsel Dönüşüm ve Yenileme Süreçlerine Genel Bakış
Paylı Mülkiyet (Müşterek Mülkiyet) Nedir?
Ecrimisil Davası Nedir? (Haksız İşgal Tazminatı)
Ortaklığın Giderilmesi Davası (İzale-i Şuyu) Nedir?
Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesinin Feshi: Süreç ve Hukuki Şartlar