Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

Maaş, iş sözleşmesinin temel ögelerinden biri olup, işverenin işçiye karşı olan en önemli borçlarından biridir. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili düzenlemeler, işçilerin ücretlerinin zamanında ödenmemesi durumunda hangi haklara sahip olduğunu açıkça belirler. Aşağıda, maaşı ödenmeyen işçinin yasal hakları, ödeme süreci, fesih durumunda ortaya çıkan haklar ve Yargıtay kararlarına ilişkin uygulamalara yer verilmektedir.

1. Ücretin Tanımı ve Ödeme Usulü

a) Ücretin Hukuki Tanımı

4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesi uyarınca, ücret; iş karşılığı işveren veya üçüncü kişilerce sağlanan, para ile ödenen tutar olarak tanımlanır. Bu tanım, asıl ücretin yanı sıra prim, ikramiye gibi ek ödemeleri de kapsamaktadır.
Yargıtay uygulamalarında, asıl ücretin yanı sıra ödenmeyen ek ödemelerin de işçinin hakları arasında yer aldığı ve ödenmediğinde işçinin çalışmaktan kaçınma ya da haklı fesih hakkı doğduğu kabul edilmektedir.

b) Ödeme Şartları ve Zamanı

İş Kanunu’na göre;

Ücretler, Türk Lirası cinsinden, özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılarak ödenmek zorundadır.
Ücret ödemeleri, en geç ayda bir gerçekleştirilir; ayrıca toplu iş sözleşmesi kapsamında ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
Ödeme gününün geçmesi durumunda, işverenin ödeme borcu 20 gün içinde yerine getirilmelidir. Aksi halde, işçi yasal olarak iş görme borcunu ifa etmekten kaçınabilir.

2. Ücretin Ödenmemesi Halinde İşçinin Sahip Olduğu Haklar

a) İş Görme Borcundan Kaçınma Hakkı

4857 sayılı İş Kanunu’nun 34. maddesi uyarınca, ücretin ödeme gününden itibaren 20 gün içerisinde ödenmemesi durumunda, işçi çalışmaktan kaçınma hakkına sahip olur. Bu hak, işçinin ödeme yapılmadığı sürece iş görme borcunu ifa etmemesi için kullanılabilir.
Ancak bu durum grev olarak değerlendirilmez; zira ödenmeyen ücret nedeniyle iş görmeme, kişisel fesih hakkı kapsamında ele alınır.

b) Haklı Nedene Dayalı Fesih

İş Kanunu’nun 24/II-e maddesi kapsamında, ücretin kanun veya sözleşme şartlarına uygun şekilde hesaplanmaması ya da ödenmemesi, işçiye haklı nedenle derhal fesih hakkı tanır.

Fesih Sonuçları: Haklı nedenle fesheden işçi, kıdem tazminatı ve kullanılmamış yıllık izin ücreti gibi haklarını talep edebilir.
Bildirim Süresi: Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde fesih için önceden bildirim verme zorunluluğu bulunmaz.

c) Fazla Mesai, Hafta Tatili ve Genel Tatil Ücretleri

Ücretin yanı sıra, fazla mesai, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ödemelerin de ödenmemesi durumunda işçinin haklı nedenle fesih hakkı doğar. Yargıtay uygulamalarına göre;

Bu tür ek ödemelerin ödenmemesi, işçinin çalışma hakkını olumsuz etkilediği için, haklı fesih sebebi oluşturur.
Özellikle, işçinin maaşının düzenli ve zamanında ödenmemesi durumunda, Maaşı Ödenmeyen İşçi açısından fesih bildirimiyle kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı talepleri gündeme gelebilir.

3. Ücret Alacakları Davasında İlgili Süreç ve İspat Yükümlülüğü

a) Ücretin Ödenmemesi ve Zamanaşımı

Zamanaşımı Süresi: Ücret alacakları, 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Faiz Uygulaması: Ücret ödemelerinin gecikmesi durumunda yasal faiz uygulanır. Faiz başlangıç tarihi, işverenin ödeme borcunu yerine getirmediği tarihtir. Yazılı ihtarname varsa, ihtarnamenin tebliğ tarihi esas alınır.

b) İspat Yükümlülüğü

Ücret ödemelerine ilişkin belgeler (bordrolar, banka dekontları, tediye makbuzları vb.) işverenin ispat yükümlülüğündedir.

İşveren, maaş ödemelerini zamanında gerçekleştirdiğini gösteren belgelerle savunma yapmalıdır.
Eğer belgeler üzerinden işçiye ödenmeyen ücret tespit edilirse, işçi haklarını dava yoluyla arayabilir.

4. Yargıtay Uygulamaları ve Örnek Olaylar

a) Haklı Fesih ve İhbar Tazminatı

Yargıtay kararlarında, ücretlerin geç ödenmesi veya ödenmemesi nedeniyle iş akdini fesheden işçilerin ihbar tazminatı taleplerinin reddedilmesi gerektiği yönündeki yaklaşımlar tartışılmıştır.

Örneğin, bazı kararlar işçinin fesih sonrasında tekrar işyerinde çalışmaya başlaması nedeniyle fesih iradesinin ortadan kalktığını belirtirken, diğer kararlar ücretlerin ödenmemesi temelinde fesih hakkının varlığını kabul etmiştir.

b) İhale ve Anahtar Teslimi İşlerde Sorumluluk

Anahtar teslimi ihale sözleşmeleri kapsamında, kamu makamlarının fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil ücretlerinden sorumlu olmadığına dair Yargıtay kararları da mevcuttur.

Bu durumda, işçinin alacak talebi, asıl işveren ile alt işveren ilişkisi bulunup bulunmadığı ve ihale makamının sorumluluk sınırları dikkate alınarak değerlendirilir.

c) Belgelerin ve İspatın Önemi

Ödenmeyen ücretlerle ilgili davalarda, banka hesaplarına yatırılan ücret alacaklarının toplam alacaktan mahsup edilmesi gibi usul hataları, Yargıtay kararlarında da sıkça gündeme getirilmiştir.

Örneğin, bazı davalarda, işçinin banka hesabına yatırılan ücretlerin, hesaplanan alacaklardan mahsup edilmesi gerektiği ve bunun usulüne uygun yapılmadığı yönünde kararlar verilmiştir.

5. Sonuç

Maaşı ödenmeyen işçi, yasalara göre pek çok hakka sahiptir. İşverenin ücret ödeme borcunu zamanında yerine getirmemesi, işçinin iş görme borcunu ifa etmekten kaçınmasına ve hatta iş akdini haklı nedenle feshetmesine yol açar. Bu durumda işçi; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kullanılmayan yıllık izin ücreti ve fazla mesai gibi alacaklarını talep edebilir.
Ayrıca, ücretin geç ödenmesi durumunda işçinin yasal faiz talep etme hakkı da bulunmaktadır. İşçinin alacaklarını koruyabilmesi için bordro, banka dekontu ve tediye makbuzları gibi belgelerin eksiksiz tutulması büyük önem taşır.
Özetle, maaş ödenmeyen işçilerin hakları, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili Yargıtay kararları çerçevesinde güçlü bir şekilde korunmaktadır. İşçi, bu haklarını aramak için yasal yollara başvurabilir ve ödeme yapılmayan alacaklarını talep edebilir.

Diğer Yazılarımız:

Kıdem Tazminatı: Kimler Alabilir ve Nasıl Hesaplanır?

Çalışan Hamile Kadınların Hakları ve Hamilelik Döneminde Mesai Düzenlemeleri

İşçinin Başka Bir Şubeye Nakledilmesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Yıllık Ücretli İzin Hakkı

İşe İade Davası Nedir?

İhbar Süresi Nedir?

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Tanımı

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kazası Tazminat Davası Nedir?

İşveren, İş Sözleşmesini Hangi Durumlarda Feshedebilir?