Yıllık Ücretli İzin Hakkı: Tanım, Şartlar ve Uygulamalar

Yıllık ücretli izin, işçinin dinlenme ve yenilenme hakkını kullanabilmesi için tanınan temel bir haktır. Bu hak, Anayasal temellere dayanan ve iş sözleşmesi süresi boyunca işçiye devredilmeyen, vazgeçilmez bir haktır. İşçinin çalışma ömrü boyunca hak ettiği bu izin, ücrete dönüşmez; ancak iş sözleşmesinin sona ermesi halinde kullanılmayan izinler, ücret olarak ödenebilir.

1. Yıllık Ücretli İzin Hakkının Temel Unsurları

Tanım:
Yıllık ücretli izin, işçinin iş yerinde belirli bir süre çalıştıktan sonra dinlenme imkânı bulmasını sağlayan yasal bir haktır. Bu hak, iş sözleşmesinin devamı süresince düzenli olarak işçiye tanınır.
Anayasal Dayanak:
Yıllık izin, işçinin dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilen ve Anayasa tarafından güvence altına alınmış bir haktır. İşçinin, bu haktan feragat etmesi mümkün değildir.

2. Hangi İşçilere Verilir?

Yıllık izin ücreti alabilmek için, işçilerin belirli koşulları sağlaması gerekir:

Çalışma Süresi Şartı:
İş yerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahildir, en az bir yıl çalışmış olmak gerekmektedir. Bir yıllık çalışma süresi, yıllık izin hakkının kazanılması için asgari şart olup, bu sürenin altında kalan işçilere izin tanınmaz.
İş Sözleşmesinin Devamı:
İş sözleşmesinin süresince tanınan yıllık izin, işçinin ücrete dönüştürülemez; ancak iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, kullanılmayan izin süresine ait ücret ödenir.

3. İzin Süresinin Hesaplanması

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi aşağıdaki şekilde belirlenir:

1 – 5 Yıl Arası Çalışanlar:
İşçinin çalıştığı süre beş yıl veya daha az ise, en az 14 gün yıllık izin verilir.
5 Yıldan Fazla, 15 Yıla Kadar Çalışanlar:
Beş yıldan uzun ve onbeş yıldan az süre çalışan işçilere 20 gün izin öngörülür.
15 Yıl ve Üzeri Çalışanlar:
Onbeş yıl veya daha fazla çalışan işçilere asgari 26 gün izin tanınır.

Not: Yer altı işlerinde çalışan işçiler için izin süresi, dört günlük artışlarla uygulanır. Ayrıca, 18 yaş altı ve 50 yaş üstü işçilere verilecek izin süreleri 20 günün altında olamaz.

Bu süreler kanunda belirlenen asgari haklar olup, işçi lehine sözleşme ile artırılabilir; ancak kısaltılması mümkün değildir.

4. İşverenin İzin Talebini Reddetme Yetkisi

Yıllık ücretli izin, hem yasal hem de Anayasal bir hak olduğundan, işveren bu talebi reddedemez.

Kullanılmayan İzinlerin Ücrete Dönüşmesi:
İş sözleşmesi sona erdiğinde, işçinin kullanamadığı yıllık izin günlerine ait ücret, işveren tarafından ödenmelidir. Ancak iş sözleşmesi devam ettiği sürece, izinlerin ücrete dönüşmesi söz konusu değildir.

5. İzin Biriktirme ve Devredilmesi

Memurlar ile Diğer İşçiler:
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi memurlar, en fazla iki yıllık izinlerini biriktirebilir; iki yıldan önceki izinler geçersiz sayılır. Öte yandan, özel sektördeki işçiler için, izin süreleri kullanılmadığında yanmaz ve iş sözleşmesi sona erdiğinde ücrete dönüşür.
Yargıtay Yaklaşımı:
Yargıtay, işçinin uzun süre izin kullanmamasını olağan akışa aykırı bulduğundan, biriken yıllık izinlerin tamamının ücrete dönüştürülmesine değil, yalnızca belirli bir bölümüne ödeme yapılmasına hükmedebileceğini belirtmiştir.

6. Yıllık İzin Ücretinin Hesaplanması

Hesaplama Temeli:
Yıllık izin ücreti, işçinin son çıplak ücreti esas alınarak hesaplanır. Ücretin belirlenmesinde, fazla mesai, prim, ikramiye, sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günlerine ilişkin ödemeler dikkate alınmaz.
Dönemsel Hesaplama ve Hakkaniyet:
İzin ücreti, dönemsel hesaplamaya tabi tutulmaz ve hakkaniyet indirimi uygulanmaz. İş Kanunu’nun ilgili maddeleri uyarınca, izin süresi boyunca çalışılan günler için belirlenen ücret üzerinden ödeme yapılır.

7. İzin Ücreti Alacağı ve İcra Süreci

Dava ve Arabuluculuk:
Yıllık izin ücreti alacağı, diğer işçilik alacakları gibi zorunlu arabuluculuğa tabidir. Arabuluculuk süreci işletilmeden dava açılırsa, dava usulden reddedilebilir.
Mahkeme ve İcra İşlemleri:
İzin ücreti alacağına ilişkin davalarda görevli mahkeme iş mahkemesidir. Mahkeme kararı kesinleşmeden de, işçilik alacakları kapsamında icra takibi başlatılabilir.
Zamanaşımı:
Yıllık izin ücreti alacağı, İş Kanunu’nun öngördüğü üzere 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Bu sürenin işlemesi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
Faiz Uygulaması:
İzin ücreti, yasal faize tabi olup, faiz başlangıç tarihi işverenin temerrüde düştüğü tarih olarak belirlenir. Yazılı ihtarname bulunması durumunda ihtarnamenin tebliğ tarihi esas alınır.

Sonuç

Yıllık ücretli izin, işçinin dinlenme hakkının yasal güvence altına alınmış bir örneğidir. İşçilerin en az bir yıllık çalışma süresi sonunda bu haktan yararlanması, işverenin ise sözleşme süresi devam ederken ücrete dönüşmesini reddetme yetkisinin bulunmaması esastır. Kullanılmayan izinlerin sözleşme sona erdiğinde ücrete dönüşmesi, işçinin haklarının korunması açısından kritik öneme sahiptir.
Ayrıca, yıllık izin ücreti alacağı davalarında, hesaplama usulü, zamanaşımı ve faiz gibi teknik hususlar titizlikle değerlendirilmelidir.
Yıllık izin ücreti alacağı, teknik bir konu olup, uzman bir avukatın hukuki danışmanlığı ile takibi büyük önem taşır. SELLER Hukuk ve Danışmanlık olarak, ihbar, kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacakları ile ilgili tüm hukuki süreçlerde yanınızdayız

Diğer Yazılarımız:

Kıdem Tazminatı: Kimler Alabilir ve Nasıl Hesaplanır?

Çalışan Hamile Kadınların Hakları ve Hamilelik Döneminde Mesai Düzenlemeleri

İşçinin Başka Bir Şubeye Nakledilmesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

İşe İade Davası Nedir?

İhbar Süresi Nedir?

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Tanımı

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kazası Tazminat Davası Nedir?

İşveren, İş Sözleşmesini Hangi Durumlarda Feshedebilir?