Belirsiz Alacak Davası Nedir?

Belirsiz alacak davası, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ile hukuk sistemimize giren özel bir dava türüdür. Önceki kanun döneminde böyle bir düzenleme yer almadığı için özellikle alacak miktarının başlangıçta tam olarak belirlenemediği durumlarda yaşanan sorunlara çözüm getirmeyi amaçlamaktadır.

1. Belirsiz Alacak Davasının Hukuki Dayanağı

Belirsiz alacak davasına ilişkin temel düzenleme, HMK m.107 hükmünde yer almaktadır. Bu maddeye göre:

Davanın açıldığı tarihte, alacak miktarının veya değerinin tam olarak hesaplanması mümkün olmadığında ya da davacıdan bunun beklenemeyeceği durumlarda,
Davacı, asgari bir miktar belirtmek koşuluyla davasını “belirsiz alacak” olarak açabilir.
Yargılama sürecinde davanın konusunu netleştirecek bilgi ve belgeler elde edildiğinde, davacı talep miktarını kesinleştirebilir ve davayı ıslah etmeden talebini arttırabilir.

Bu düzenleme, alacaklıya davanın başında bilinmeyen veya tam olarak tespit edilemeyen miktarları yargılama sırasında netleştirme olanağı tanır. Böylece davanın esası, hakkaniyete uygun bir şekilde çözüme kavuşturulabilir.

2. Belirsiz Alacak Davası Hangi Hallerde Açılabilir?

Kanun, belirsiz alacak davasının açılabilmesi için üç temel şartı öngörür:

Alacağın Miktarının Belirlenememesi
- Davanın açıldığı tarihte alacağın tam ve kesin miktarının hesaplanması mümkün olmamalı ya da bu hesaplamayı yapmak, davacıdan makul ölçüler içerisinde beklenememelidir.
- Eğer davacı, talep edeceği alacak tutarını başlangıçta bilebiliyorsa veya kolayca tespit edebilecek durumdaysa belirsiz alacak davası açılamaz.
Hukuki İlişkinin Açıklanması
- Davacı, açtığı davanın dayandığı hukuki ilişkiyi dava dilekçesinde belirtmelidir.
- Mahkeme, davacının neden belirsiz alacak davası yoluna gittiğini anlamalı ve bunu haklı bulmalıdır.
Asgari Bir Miktarın Belirlenmesi
- Dava açılırken belirli bir asgari tutar ya da değer öne sürülür.
- Yargılama esnasında elde edilecek deliller veya karşı tarafça sunulacak bilgiler ışığında talep tam olarak kesinleştirilir.

Önemli Not: Manevi tazminat davalarında, talep bölünebilir nitelikte olmadığı için belirsiz alacak davası yoluna genellikle başvurulmaz.

3. Belirsiz Alacak Davası Açarken Gerekli Belgeler ve Şartlar

Belirsiz alacak davasının başarılı şekilde açılabilmesi için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

Hukuki İlişkiyi Kanıtlayacak Belgeler: Sözleşmeler, yazışmalar, kayıtlar veya resmi belgeler gibi dayanaklar hazır olmalıdır.
Asgari Miktar Tespiti: Talep edilen alacağın tamamen tespit edilemeyen kısmı haricinde, en azından bir taban (asgari) tutar belirlenmelidir.
Dava Şartı Olarak Arabuluculuk: Bazı alacak türlerinde zorunlu arabuluculuk süreci mevcuttur. Bu durumda, görüşmeler sonuçsuz kaldığına dair düzenlenen son tutanak davaya eklenmelidir.
Hukuki Yarar: Davacının bu davayı açmasında meşru bir yarar (HMK m.114) bulunmalıdır.
Taraf Ehliyeti ve Aktif Husumet: Davacının dava açma ehliyeti bulunmalı ve davalının da pasif husumet ehliyeti olmalıdır.

4. Belirsiz Alacak Davasında Yargılama Süreci

Görevli Mahkeme: Genel olarak Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. Dava ticari nitelik taşıyorsa, Asliye Ticaret Mahkemesi yetkili ve görevlidir.
Yargılama Usulü: Yazılı yargılama usulü uygulanır.
Talebin Kesinleştirilmesi: Yargılamanın ilerleyen aşamalarında, davacı alacak miktarını tam olarak belirleyebildiği zaman hâkim, kesin süre vererek talebin kesinleştirilmesini ister. Bu aşamada davacı, iddianın genişletilmesi yasağına takılmadan talebini arttırabilir.

5. Belirsiz Alacak Davasında Zamanaşımı

Zamanaşımı süresi, alacağın türüne ve dayandığı hukuki ilişkiye göre değişiklik gösterir:

Genel Zamanaşımı: TBK kapsamında çoğu alacak için 10 yıldır.
İşçi Alacakları: İş Kanunu ve ilgili mevzuat gereğince genellikle 5 yıllık zamanaşımı süresi öngörülür.

Her somut olayda, talep edilen alacağın türüne göre farklı zamanaşımı süreleri uygulanabilir. Bu nedenle davayı açmadan önce alacağın niteliği ve zamanaşımı süresi mutlaka kontrol edilmelidir.

6. Sonuç ve Öneriler

Belirsiz alacak davası, talep miktarının başta net şekilde hesaplanamadığı veya kısa sürede tespit edilemediği durumlarda başvurulabilecek etkili bir hukuki yoldur. Ancak bu davanın açılması ve yürütülmesi, hem usul ekonomisi hem de ispat yükü bakımından özen gerektirir.

Dava dilekçesinde, talebin neden belirsiz olduğunu ve hangi hukuki ilişkiye dayandığını net biçimde açıklamak çok önemlidir.
Davaya konu alacağın miktarı netleştiğinde, hâkim tarafından verilen kesin süre içinde talebin tam olarak belirlenmesi zorunludur.

Alacaklarınızla ilgili yasal süreci doğru ve etkin şekilde yönetmek için, özellikle belirsiz alacak davası gibi teknik konular söz konusuysa, bir hukuk danışmanından veya avukattan profesyonel destek almanız önerilir.

Diğer Yazılarımız:

Kıdem Tazminatı: Kimler Alabilir ve Nasıl Hesaplanır?

Çalışan Hamile Kadınların Hakları ve Hamilelik Döneminde Mesai Düzenlemeleri

İşçinin Başka Bir Şubeye Nakledilmesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Yıllık Ücretli İzin Hakkı

Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

İşe İade Davası Nedir?

İhbar Süresi Nedir?

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Tanımı

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kazası Tazminat Davası Nedir?