Çalışan Hamile Kadınların Hakları ve Hamilelik Döneminde Mesai Düzenlemeleri

Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat, Çalışan Hamile Kadınların haklarını korumayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda; işverenlerin hamilelik nedeniyle kadın işçilere farklı uygulamalar yapması yasaklanmakta, çalışma koşulları, doğum izni, mesai ve ücret hakları ayrıntılı olarak düzenlenmektedir.

1. Hamile Kadınlara Yönelik Ayrımcılık Yasağı

Eşit Davranma İlkesi:
4857 sayılı İş Kanunu’nun 5/3. maddesi, işverenlerin cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan ya da dolaylı ayrımcı uygulamalarda bulunamayacağını açıkça belirtir. Bu düzenleme, kadın işçilerin eşit haklardan yararlanmasını garanti altına alır.
Fesih Sebebi Olarak Gebelik:
Kanunun 18/3-d maddesine göre hamilelik, işveren için geçerli bir fesih nedeni olamaz. Dolayısıyla, Çalışan Hamile Kadınların, hamilelik nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmesi yasalara aykırıdır.

2. Doğum İzni ve Hamilelik Döneminde Çalışma Düzenlemeleri

Doğum Öncesi ve Sonrası Koruma:
4857 sayılı İş Kanunu’nun 74/1. maddesi uyarınca, kadın işçiler doğum öncesinde 8, doğum sonrası ise 8 hafta çalıştırılmaz. Çoğul gebelik durumunda, doğum öncesi izne ek olarak 2 hafta daha tanınır. Sağlık durumuna bağlı olarak, doktor raporu ile işverenin onayı halinde kadın işçi, doğumdan önce 3 haftaya kadar çalışmayı tercih edebilir; bu durumda çalışılan süre, doğum sonrası izne eklenir.
Mesai ve Fazla Çalışma Sınırlamaları:
Hamile ve emziren kadınların günlük çalışma süresi 7,5 saat ile sınırlandırılmıştır. Ayrıca, hamile kadınların fazla mesai yapmaları kanunen yasaktır. İşveren, gebelik süresince düzenli sağlık kontrolleri için gerekli izinlerin ücretli olarak verilmesini sağlamakla yükümlüdür (Kanun’un 74/4. maddesi).
İzin Süreleri ve Ek Haklar:
Doğum sonrası anne-çocuk ilişkisini desteklemek amacıyla, kadın işçilere belirli dönemlerde ücretsiz izin hakkı tanınır. İlk doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda 180 gün süreyle, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar izin öngörülür. Çoğul doğum veya çocuğun engelli olması durumunda bu süreler artış gösterebilir.

3. Hamilelik Nedeniyle Fesih ve Ayrımcılık Uygulamaları

Fesihte Sağlık ve Güvenlik Önlemleri:
Kanun, hamile kadın işçilerin sağlık ve güvenliklerini korumaya yönelik düzenlemeler getirir. İşveren, gebelik sürecinde kadın işçinin sağlık durumuna uygun hafif işlerde çalışmasını sağlamalı; bu düzenleme ücret indirimine de yol açmamalıdır.
Yargıtay Uygulamaları:
Yargıtay kararlarına göre, işyerinde hamile kalan veya doğum yapan kadın işçilerin iş akitlerinin gebelik nedeniyle feshedildiğinin ispatlanması gerekir. Örneğin, Yargıtay 07.05.2024 tarihli kararında, doğum izni süresi dolmadan işten çıkarılan kadın işçinin, ayrımcılık yapıldığı iddiasının ispatlanamaması nedeniyle, tazminat taleplerinin reddi hatalı bulunmuş ve işe başlatmama tazminatının alt sınırdan uzaklaştırılarak 6 aylık ücret tutarında belirlenmesi gerektiği vurgulanmıştır.
İşverenin Ayrımcılık Yapmama Yükümlülüğü:
İşveren, hamilelik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi, görev değişikliği veya ücretle ilgili farklı uygulamalar yaparken, dil, ırk, cinsiyet gibi nedenlere dayalı ayrım yapmamak zorundadır. İşverenin, biyolojik özelliklere veya işin niteliğine ilişkin zorunlu durumlar dışında farklı işlem yapması, ayrımcılık tazminatına neden olabilir.

4. Uygulamada Hamile İşçilere Yönelik Örnek Durumlar

Doğum İzni Sürelerinin Hesaplanması:
Örneğin, doğum öncesi ve sonrası iznin doğru şekilde uygulanması, erken doğum durumunda kullanılamayan sürelerin doğum sonrası izne eklenmesi gibi uygulamalar, işçinin sağlık ve sosyal haklarını korumada önem taşır.
Görev Değişikliği ve Ayrımcılık İddiaları:
Doğum izninden dönen bir kadının, asıl mesleki görevi yerine farklı bir pozisyonda çalıştırılması ayrımcılık kapsamında değerlendirilebilir. Yargıtay kararlarında, bu tür durumlarda işçinin sendikal hakları ve işe başlatmama tazminatı konusundaki taleplerinin, işverenin eşit davranma borcu ihlali sebebiyle lehine sonuçlanması gerektiği ifade edilmiştir.

5. Sonuç

4857 sayılı İş Kanunu, hamile kadın işçilerin çalışma ortamında maruz kalabileceği ayrımcılığı önlemek ve sağlıklarını korumak amacıyla kapsamlı düzenlemeler getirmiştir. İşverenlerin; hamilelik nedeniyle kadın işçilere farklı mesai, görev veya ücret uygulamaları yapması yasaktır. Doğum izni, sağlık kontrolleri için ücretli izin, çalışma saatleri ve fazla mesai sınırlamaları gibi haklar, hamile kadın işçilerin korunmasını sağlamaktadır. Yargıtay kararları da, işverenlerin eşit davranma yükümlülüğünü yerine getirmemeleri durumunda işçilerin lehine tazminat ve diğer hakların uygulanması gerektiğini göstermektedir.

İşverenlerin, hamilelik ve doğum izni dönemlerinde mevzuata uygun hareket ederek, işyerinde eşitlik ve adaletin sağlanmasına özen göstermesi, hem iş güvenliği hem de sosyal adalet açısından büyük önem taşımaktadır.

Diğer Yazılarımız:

Kıdem Tazminatı: Kimler Alabilir ve Nasıl Hesaplanır?

İşçinin Başka Bir Şubeye Nakledilmesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Yıllık Ücretli İzin Hakkı

Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

İşe İade Davası Nedir?

İhbar Süresi Nedir?

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Tanımı

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kazası Tazminat Davası Nedir?

İşveren, İş Sözleşmesini Hangi Durumlarda Feshedebilir?