İşe İade Davası Nedir?

İşe iade davası, işveren tarafından geçerli veya haklı bir sebebe dayanmaksızın (ya da fesih usulüne uyulmadan) işten çıkarılan işçinin, işine geri dönme talebini ve işe iade kararına rağmen çalıştırılmaması durumunda ücret ile tazminat almasını sağlayan bir dava türüdür. Bu davalarda görevli mahkeme; esas olarak iş mahkemesidir. Davacı işçi, fesih bildiriminin sebebinin belirsizliğini veya geçersizliğini iddia ederek işe iade ve ilgili alacaklar için başvuruda bulunur; davalı ise işveren konumundadır.

İşe İade Davasının Hukuki Dayanağı

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesi uyarınca, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde, en az 6 aylık kıdeme sahip ve belirsiz süreli iş sözleşmesi bulunan işçiler, iş güvencesi kapsamına girer. İşveren, işçinin yeterliliği, davranışları veya işletmenin gerekleri gibi nedenlerle fesih işlemi yaparken, fesih bildirimini yazılı ve geçerli sebebe dayandırmak zorundadır.

Geçerli veya Haklı Fesih:
Fesih işlemi, işveren tarafından geçerli veya haklı bir neden olmaksızın yapıldığında işçinin işe iade davası açma hakkı doğar.
Fesih Usulü:
Yazılı fesih bildiriminin yapılması ve fesih gerekçesinin açıkça belirtilmesi; fesih usulüne uyulması zorunluluğu, iş güvencesi hükümlerinin temel şartlarındandır.

İşe İade Davasının Koşulları

İşe iade davası açılabilmesi için aşağıdaki şartların oluşması gerekmektedir:

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi:
İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması, iş güvencesine tabi işçi statüsünün kazanılması açısından önemlidir.
En Az 6 Aylık Kıdem:
İşçinin, işe başladığı tarihten itibaren en az 6 aylık hizmet süresine sahip olması gerekmektedir.
İşyerinde Otuz veya Daha Fazla İşçi Çalışması:
İş güvencesine tabi olabilmek için, fesih bildiriminin yapıldığı tarihte işyerinde en az 30 işçi bulunması şartı aranır.
Geçersiz veya Geçerli Nedenin Bulunmaması:
Fesih, işveren tarafından geçerli veya haklı bir sebebe dayanmadığında, iş güvencesi ihlali söz konusu olur.
Fesih Usulüne Uyum:
Yazılı fesih bildirimi yapılmışsa dahi, bildirimin gerekçesinin açık ve kesin olmaması veya usule uygun olmaması halinde işçinin işe iade davası açma hakkı doğar.

İşe İade Davasının Süreci

İşe iade davası açma süreci şu aşamalardan oluşur:

Arabuluculuk:
Fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde, işçi öncelikle arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk süreci sonunda anlaşmaya varılamazsa;
İş Mahkemesi Dava Açma:
Son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde yetkili iş mahkemesinde dava açılmalıdır.
Hızlı Sonuçlandırma:
İşe iade davaları 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 20/3. maddesi uyarınca ivedilikle sonuçlandırılır; istinaf yoluna başvurulması halinde bölge adliye mahkemesi kesin karar verir.

İşe İade Davası Sonuçlandığında Ne Olur?

Mahkeme, fesih bildiriminin geçersizliğine karar verirse işverence;

İşe İade Zorunluluğu:
İşçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır.
İşe Başlatmama Tazminatı:
Eğer işveren belirlenen süre içinde işçiyi işe başlatmazsa, işçiye en az 4, en fazla 8 aylık ücret tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
Ek Ödemeler:
Kararın kesinleşmesine kadar işçiye ödenmesi gereken bildirim süresi ücreti, boşta geçen süre ücreti gibi haklar da belirlenir.

İşe İade Davası İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kimler İşe İade Davası Açabilir?
- Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan, en az 6 aylık kıdem şartını sağlayan ve fesih bildiriminin yapıldığı işyerinde en az 30 işçi bulunan işçiler işe iade davası açabilir.
Arabuluculuk Zorunlu mudur?
- Evet, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 aylık arabuluculuk süreci zorunludur; aksi halde dava usulden reddedilir.
Fesih Geçerli Sebebe Dayanıyor mu?
- İşverenin fesih bildiriminde geçerli veya haklı bir sebep gösterememesi, iş güvencesi kapsamında işe iade davası açılmasını sağlar.
Kendi İsteğimle İşten Ayrılırsam İşe İade Davası Açabilir miyim?
- Kendi isteğinizle işten ayrılırsanız işe iade davası açma hakkınız bulunmaz; bu dava yalnızca işveren tarafından sebepsiz veya usule aykırı fesih durumunda açılabilir.

İşe İade Davasına İlişkin Yargıtay Uygulamaları

Yargıtay içtihadına göre, işe iade davasının açılabilmesi için iş güvencesi şartlarının (belirsiz süreli sözleşme, 6 aylık kıdem, 30 işçi kıstası vb.) eksiksiz sağlanması gerekmektedir.

Davalının fesih bildiriminde geçerli bir sebep sunamaması, işçinin işe iade hakkını destekler.
Grup veya birlikte istihdam halinde bulunan şirketlerde, işçi sayısının belirlenmesi hususunda organik bağların ve kooperatif yapıların gerçek işveren sıfatı dikkate alınarak değerlendirilmesi gerektiği öne sürülmüştür.

Örneğin, bazı davalarda işverenin fesih bildiriminin usule uygun olmaması, asıl işveren ile alt işveren arasındaki ilişkinin doğru tayini ve fesih nedenlerinin geçerliliğinin ispat edilememesi nedeniyle işçilerin işe iadesine karar verilmiştir. Ancak fesih bildirimi usulüne uyulmadıysa veya fesih geçerli bir sebebe dayanmıyorsa, işçinin kıdem ve ihbar tazminatı hakları da saklı kalır.

SONUÇ

İşe iade davası, iş güvencesi kapsamında koruma sağlanan işçinin, geçersiz fesih nedeniyle işine geri dönme veya işe başlatmama tazminatı alma hakkını kullanabildiği bir yasal yoldur. İşçinin işe iade davası açabilmesi için belirli kıdem, işyeri büyüklüğü ve fesih usulü şartlarının eksiksiz yerine getirilmiş olması gerekir. Dava sürecinde arabuluculuk öncelikli olup, ivedilikle sonuçlanması beklenir.
İşverenin fesih bildiriminin geçerli bir sebebe dayanmadığı durumlarda, işçinin işe iade hakkı saklı kalır ve işveren işe iade etmezse, belirlenen süre boyunca çalıştırılmayan ücret ve tazminatlar ödenir.

Bu konuda yaşanan uyuşmazlıklar ve Yargıtay içtihadı, her somut olayın özelliklerine göre değerlendirilmekte ve iş güvencesi hükümleri, işçinin temel haklarının korunması açısından titizlikle uygulanmaktadır.

Diğer Yazılarımız:

Kıdem Tazminatı: Kimler Alabilir ve Nasıl Hesaplanır?

Çalışan Hamile Kadınların Hakları ve Hamilelik Döneminde Mesai Düzenlemeleri

İşçinin Başka Bir Şubeye Nakledilmesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Yıllık Ücretli İzin Hakkı

Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

İhbar Süresi Nedir?

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Tanımı

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kazası Tazminat Davası Nedir?

İşveren, İş Sözleşmesini Hangi Durumlarda Feshedebilir?