Part Time Çalışanların Temel Hakları

4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesi uyarınca, işçinin haftalık normal çalışma süresinin tam zamanlı emsal işçiye kıyasla önemli ölçüde az olması durumunda iş sözleşmesi “kısmî süreli” (part time) olarak nitelendirilir. Bu durumda Part Time Çalışanların, çalışma saatleri, ücret ve diğer yan haklar, tam zamanlı çalışanlara göre orantılı olarak belirlenir.

Çalışma Süresi ve Fazla Mesai Düzenlemeleri

Haftalık Maksimum Çalışma Süresi: İş Kanunu’nun 63. maddesi kapsamında haftalık maksimum çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir. Ancak kısmi süreli sözleşmelerde, tam zamanlı emsal işçinin haftalık çalışma süresine göre önemli ölçüde azaltılmış çalışma süreleri esas alınır.
Fazla Mesai Uygulaması: Kısmi süreli çalışanlarda, çalışma saatleri 45 saati aşmadığından dolayı fazla mesai ücreti ödenmez. Bu durum, işçinin haftalık çalışma süresinin azlığı nedeniyle otomatik olarak geçerli hale gelir.

Kıdem Tazminatı ve Yıllık İzin Hakları

Kıdem Tazminatı: İş yerinde en az bir yıl hizmet veren part time çalışanlar kıdem tazminatına hak kazanır. Ödeme, işçinin kısmi süreli çalışması karşılığında aldığı ücret oranında hesaplanır.
Yıllık İzin: Kısmi süreli çalışanlar da, tam zamanlı çalışanlar gibi işe başladıkları tarihten itibaren bir yıl geçtikten sonra yıllık izin hakkı elde eder. İzin ücreti, alınan kısmi çalışma ücretine göre orantılı olarak belirlenir.

Sigortalılık ve Diğer Yan Haklar

4857 sayılı İş Kanunu’nun 13/2. maddesi gereğince, kısmi süreli çalışanların da sigortalı olarak çalıştırılması zorunludur. İş sözleşmesinde kısmi süreli olmasının sebebiyle işçiye herhangi bir ayrımcılık yapılamaz; tüm parasal haklar, tam zamanlı emsal işçiye oranında ödenmelidir.

Yargıtay Uygulamaları ve Örnek Kararlar

Yargıtay kararları, kısmi süreli çalışmanın detaylarını ve işçinin haklarının nasıl korunacağını şu hususlarda öne çıkarmıştır:

Çalışma Sürelerinin Belirlenmesi: İşçinin haftalık çalışma saatleri, tam zamanlı emsal işçinin haftalık 45 saatlik çalışma süresine göre belirlenir. Eğer haftalık çalışma süresi 30 saatin altına düşerse, bu durum kısmi süreli iş sözleşmesi kapsamında değerlendirilir.
Ücretin Hesaplanması: Kısmî süreli çalışanların ücreti, çalıştıkları süre ile orantılı olarak belirlenir. Ücretin hesaplanmasında, işçinin tam zamanlı emsal işçiye göre alacağı oran esas alınır.
İş Arama Süresi: İş arama izni de kısmi çalışma esaslarına göre orantılanır. Örneğin, günde 4 saat çalışan bir işçi için, iş arama süresi tam zamanlı çalışanlardaki oranla hesaplanmaz.
Fesih ve İş Güvencesi: İşverenin işletmesel kararlar çerçevesinde iş sözleşmesini feshetmesi durumunda, işçinin kıdem ve ihbar tazminatı hakları devreye girer. Yargıtay, işverenin fesih kararını geçerli nedenlere dayandırması gerektiğini vurgulamıştır.

Part Time Çalışma ve İş Sözleşmesinin Özellikleri

Sözleşme Türü ve Uygulama Alanı: Part time çalışma, işveren ve işçi arasında yapılan sözleşmede, çalışanın belirli bir süreye göre değil, tam zamanlı emsal işçiye oranla azalan çalışma süresi üzerinden düzenlenir.
Yan Haklar ve Ücret Oranlaması: İşçinin ücret, yan hakları ve tazminatları, tam zamanlı çalışan haklarına orantılı olarak belirlenir. Herhangi bir ayrımcılığa yer verilmemesi esastır.
İşin Sürekliliği ve Diğer Haklar: İşçinin iş yerindeki hizmet süresi, kesintisiz çalışması, izinleri, tatil ve diğer hizmet akti ile ilgili durumlar da kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hesaplamalarında dikkate alınır.

Sonuç

Part time çalışanlar, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında, tam zamanlı çalışanlarla orantılı haklara sahiptir. Çalışma saatleri, ücret, kıdem ve yıllık izin gibi haklar, işçinin çalışma süresine göre düzenlenir ve herhangi bir ayrımcılığa mahal verilmez. İş sözleşmesinde belirlenen kısmi çalışma şartları, işçinin haklarının korunması açısından önem taşımakta ve Yargıtay içtihatlarıyla desteklenmektedir.

Diğer Yazılarımız:

Çalışan Hamile Kadınların Hakları ve Hamilelik Döneminde Mesai Düzenlemeleri

İşçinin Başka Bir Şubeye Nakledilmesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar

Deneme Süresinde İşten Çıkarılma

Yıllık Ücretli İzin Hakkı

Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

İşe İade Davası Nedir?

İhbar Süresi Nedir?

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Tanımı

İhbar Tazminatı Nedir?

İş Kazası Tazminat Davası Nedir?

İşveren, İş Sözleşmesini Hangi Durumlarda Feshedebilir?